Bændablaðið - 28.11.2013, Blaðsíða 30

30 Bændablaðið | Fimmtudagur 28. nóvember 2013
„Barn dettur úr hreiðri sínu.
Við sjáum því fyrir móður,
systkinum og heimili. Gæti ekki
verið einfaldara.“ Þetta eru orð
Austurríkismannsins Hermanns
Gmeiner, stofnandi SOS barna-
þorpanna.
Neyð munaðarlausra barna eftir
Síðari heimsstyrjöldina rann Gmeiner
til rifja og stofnaði hann samtökin
SOS barnaþorp árið 1949 til aðstoðar
börnunum. Framkvæmdir við fyrsta
SOS barnaþorpið hófust sama ár í
Imst í Austurríki. Í dag reka samtökin
á sjötta hundrað barnaþorp víðs
vegar um heim auk þess að sinna
margs konar öðru hjálparstarfi. Um
80.000 umkomulaus börn búa í SOS
barnaþorpunum og yfir ein og hálf
milljón manns njóta ýmiss konar
stuðnings samtakanna ár hvert.
Styðja bæði börn og foreldra
SOS barnaþorpin starfa í 133 löndum
eða landsvæðum. Þekktasta starfsemi
samtakanna er barnaþorpin sjálf, en
í þeim er börnum sem ýmist eru
munaðarlaus eða geta af einhverjum
ástæðum ekki dvalið hjá foreldrum
sínum búið heimili. Auk þess
reka samtökin unglingaheimili,
leikskóla, grunnskóla, verknámsskóla
og heilsugæslustöðvar, oftast í
samhengi við barnaþorpin sjálf. Þá
sinna samtökin verkefni sem nefnist
fjölskylduefling, en með því er stutt
við fjölskyldur til að foreldrar geti
alið önn fyrir börnum sínum. Oftast
eru slík verkefni rekin á svæðum í
næsta nágrenni við barnaþorp. Börn
sem búa í nágrenni þorpanna og njóta
fjölskyldueflingar samtakanna eru á
milli 300 og 400 þúsund talsins. Þau
börn njóta skólagöngu, heilsugæslu
og annarar þjónustu í barnaþorpunum
en auk þess styðja samtökin við
foreldra barnanna, ýmist með því að
bjóða þeim fræðslu eða aðra aðstoð.
Í samhengi við slík verkefni reka
samtökin samfélagsmiðstöðvar þar
sem fjölskyldum er veitt margvíslegur
stuðningur. Þá veita samtökin neyðar-
aðstoð þegar hamfarir skella á þeim
landsvæðum þar sem samtökin hafa
starfsstöðvar.
6.000 styrktarforeldrar á Íslandi
Styrkforeldrar á Íslandi eru um
6.000 en auk þess eru aðrir 6.000
einstaklingar sem styrkja ekki með
reglulegum hætti heldur af og til.
Langalgengast er að fólk taki að sér
einstök börn sem styrktarforeldrar
þó að hægt sé að styrkja barnaþorpin
sem einingu. Margir tengjast fóstur-
börnum sínum sterkum böndum, oft
eru myndir af þeim uppi við í híbýlum
fólks og börn fjölskyldna líta á fóstur-
börnin sem systkini sín í útlöndum.
„Fólk gerir þetta persónulegt,
fylgist með börnunum, sendir þeim
bréf og gjafir og heimsækir þau jafnvel
ef efni og aðstæður leyfa,“ segir Sunna
Stefánsdóttir, upplýsingafulltrúi SOS
barnaþorpanna á Íslandi.
Kvenfélagið fékk boltann til að
rúlla
Starfsemi SOS hjálparinnar hér á
landi hófst 1989. „Íslendingar hafa
frá upphafi tekið okkur mjög vel.
Margir þekktu starfið frá Danmörku,
ýmist eftir að hafa dvalist þar eða
hreinlega úr dönsku blöðunum,“ segir
Ragnar Schram, framkvæmdastjóri
samtakanna. Ragnar segir jafnframt
að áberandi sé hversu mikils velvilja
samtökin njóti á landsbyggðinni.
„Við tókum saman fyrr á árinu í
hvaða póstnúmeri flestir styrktaraðilar
okkar eru, miðað við höfðatölu. Þá
kom í ljós að Langanes kom best út,
langbest. Mjög margir styrktaraðilar
okkar er fólk á landsbyggðinni. Við
höfum svo sem ekki skýringu á því
hvernig þetta dreifist en líklegast
er nú að þetta berist á milli fólks.
Ég held reyndar í því tilfelli hafi
upphafið verið að kvenfélagið á
staðnum hafi tekið að sér að styrkja
barn hjá okkur og svo hafi boltinn
bara byrjað að rúlla.“
Uppbygging háð innviðum
samfélaga
Ragnar segir að misjafnt sé hvaða
skref þurfi að stíga til að byggja
upp barnaþorp og fer það mjög eftir
svæðum og innviðum samfélaga.
„Ef það er til að mynda góður
skóli á staðnum vinnum við með
honum og okkar börn ganga í hann.
Sé enginn skóli eða leikskóli á
staðnum er það okkar hlutverk að
byggja þá upp. Slíkir skólar eru síðan
einnig opnir fyrir önnur börn sem
búsett eru á svæðinu í kring. Það
veltur sem sagt mjög mikið á því
hvað er fyrir hendi þegar við hefjum
starfsemi. Við byggjum upp þær
einingar sem þarf til að geta boðið
börnunum upp á gott líf og bjarta
framtíð, og auðvitað einnig fólkinu
í nágrenninu. Þetta á líka við um
vatn, hreinlætis- og salernisaðstöðu
og svo framvegis. Til að mynda er
það oftast þannig að þegar grafa
þarf brunn í barnaþorpunum gröfum
við annan utan við þorpið fyrir fólk
sem þar býr. Með því nýtum við
vinnuafl, þekkingu og tækni til að
auka lífsgæði íbúa.“
Ekki hættulaust
Barnaþorpum SOS er víðast hvar
mjög vel tekið en hins vegar eru
dæmi um lönd þar sem samtökin hafa
ekki, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir,
fengið að hefja starfsemi sína. Það á
meðal annars við um Norður-Kóreu,
Lýðveldið Kongó, Afganistan, Íran,
Írak, Kúvæt og Sádi-Arabíu.
„Það hefur reynst erfitt að komast
inn í ýmis stríðshrjáð lönd og lönd þar
sem stjórnmálaástand er óstöðugt.
Þar hafa yfirvöld verið treg til. Það
er þó ekki algilt, við erum til dæmis
með barnaþorp í löndum eins og
Líbanon, Jórdaníu, Egyptalandi og
Túnis. Við höfum líka lent í því
að barnaþorpin okkar hafa orðið
fyrir árásum. Til að mynda hefur
flugskeytum verið skotið á þorp.
Við rekum barnaþorp og sjúkrahús
í Mogadishu í Sómalíu og það hefur
ítrekað orðið fyrir árásum, við höfum
þurft að tæma það oftar en einu
sinni. Sama gerðist í Suður-Súdan, í
borginni Malakal. Við neyddumst til
að tæma þorpið okkar þar því að það
var tekið yfir af uppreisnarmönnum.
Við neyddumst einnig til að tæma
barnaþorp í Sýrlandi fyrir ekki svo
löngu. Svona hlutir gerast en við
höfum aldrei misst börn eða orðið
fyrir manntjóni. Auðvitað er þetta
hins vegar gríðarlegt álag á börnin,
sem sum hver eru komin til okkar
vegna stríðsástands,“ segir Ragnar.
Dvelja í þorpunum til
fullorðinsára
Að sögn Sunnu koma börnin sem
dvelja í barnaþorpunum þangað á
öllum aldri, ýmist vegna þess að
þau hafa misst foreldra sína eða
þeir eru ófærir um að ala önn fyrir
þeim. Algengast er að börn komi í
barnaþorpin á aldrinum þriggja til
fjögurra ára. Barnaþorpin taka við
börnum til tólf til fjórtán ára aldurs
en missi börn foreldra sína eftir
þann aldur er reynt að leita annarra
úrræða fyrir þau. Almennt dvelja
börnin í þorpinu til fullorðinsára,
til 18 ára eða jafnvel 23 ára en það
er hámarksaldur. Dæmi eru um að
börn yfirgefi þorpin fyrr, einkum ef
efnahagur og aðstæður foreldra þeirra
batnar og þau geta dvalið hjá þeim.
Standa og falla með stuðningi
Starf barnaþorpanna stendur og
fellur með því að fólk, einkum
Vesturlandabúar, styðji við starfið.
„Eftir því sem fleiri styrkja samtökin
er hægt að reisa fleiri barnaþorp og
hjálpa fleiri börnum. Stuðningur
hefur vaxið nokkuð jafnt í gegnum
tíðina en mesta stökkið var árin 2007
SOS barnaþorpin veita
þúsundum barna heimili
– Íbúar Langaness hlutfallslega langflestir í hópi styrktarforeldra – að gerast styrktarforeldri barns kostar 123 krónur á dag
Barnaþorpin taka við börnum til tólf til fjórtán ára aldurs en missi börn foreldra sína eftir þann aldur er reynt að leita annarra úrræða fyrir þau.
Starfsemi SOS barnaþorpanna er í 133 löndum um allan heim.