Læknablaðið - 01.02.1965, Qupperneq 49

LÆKNABLAÐIÐ
19
verður ekki ætíð sóð af skránni,
hvaða fróðleikur þar kunni að
levnast. Með tveimur handrit-
anna af sögnnni er fróðleikur
náttúru- og læknisfræðilegs efn-
is, og í Lbs. 405, 8vo frá um
1850 er: „Saganu af mey Mar-
grietu“ og „Lausn H(eilagrar)
Mcyar Maríu“.
Þessi handrit munu yfirleitt
hafa átt að þjóna fræðslu og
nytsemdar sjónarmiði, en ekki
verður séð af skránni, að nokk
urt þeirra hafi að gevma ráð,
sem ætluð eru jóðsjúkum kon-
um. En það atriði þarfnast frek-
ari athugunar í handritunum
sjálfum.
Niðurstaðan af athugun hand-
ritanna af Margrétar sögu í
Landsbókasafni er, að hún er
þar ekki með öðrum sögum
heilagra manna né með lausnar-
þulum yfir jóðsjúkum konum,
eins og títt var um kaþólsku
handritin, heldur virðist sögunni
i lútherskum sið komið fyrir
meðal hins óskyldasta efnis og
að þvi er sóð verður af algerðu
handahófi. Manni kemur til hug-
ar, að verið só að heina athygl-
inni frá sögunni eða fela hana,
og væri það í samræmi við þá
þögn, sem ríkir um hana. Áslæð-
an er vafalítið sú, að notkun
sögunnar við fæðingar hefur
verið talin til galdra, eins og
fram kemur hjá Guðmuudi Ein-
arssyni í Hugrás, enda hendir
hin sérkennilega aldursdreifing
handritanna af Margrétar sögu
til þess.
Galdramálin á Islandi ná yfir
tímahilið 1554—1719,9 eða 106
ár, en frá því tímahili er aðeins
til eitl handrit af Margrétar sögu
af þeim 39, sem handritaskrárn-
ar taka til. Það er handrit Magn-
úsar Jónssonar í Vigur, sem
skráin telur ritað 1060—1080.
Þegar þvi sleppir, er ekkert
handritanna úr lúthersku eldra
en frá þvi um 1750, en frá þeim
tima til 1895 eru þau 24, og úr
kaþólsku eru þau 14. Það leynir
sér ekki, að á galdraöldinni
leggsl afritun Margrétar sögu
niður, en þegar ómurinn af síð-
asta galdramálinu er hljóðnað-
ur, er aftur tekið til við að rita
söguna.
Trúin á ágæti Margrétar sögu
við fæðingar hefur sýnilega lif-
að af galdrahálin, enda álti sag-
an ekki við volduga keppinauta
að etja í raunhæfum aðgerðum
við jóðsjúkar konur á þeim tím-
um, eins og hezl kemur fram af
Handbók presta frá 1820. En
þar segir svo um ljósmæður, og
er þá farið eftir „Danmarks og
Norges Kirke-Ritual“ frá 1085,
sem einnig gilli fyrir Island:
„hverr prestur í sinni sókn á
þær að uppfræða, hvernig þær
skuli hegða sér við móðirina
og fóstrið. 1. Að þær viti rétt
að hugga óléttar konur, sem eru
kouinar að falli og áminna til
þakklætis viðGuð, fyrir það j)ær
eru hlessaðar með Iíl's ávexti