Læknablaðið - 01.08.1973, Qupperneq 7

LÆKNABLAÐIÐ
133
Þorkell Jóhannesson, Hrafnkell Stefánsson og Ólafur Bjarnason
DAUÐSFÖLL AF VÖLDUM BARBÍTORSYRUSAMBANDA
Sjötíu ár eru nú liðin frá því Fischer &
von Mering birtu hina skilmerkilegu rit-
gerð sína (Ueber eine neue Klasse von
Schlafmitteln) um rannsóknir á 5,5-
tvíalkýlskeyttum afbrigðum hins hring-
laga sambands malónsýru og þvagefnis,
er síðar nefndist barbítúrsýra.11 Á grund-
velli bessara rannsókna mæltu þeir með
5,5-tvíetýlbarbítúrsýru, er hér á landi og
á Norðurlöndum nefnist díemal. Lyf þetta
var sett á markað þegar árið 1903 (Veron-
al, Merck), en síðan hafa tugir barbítúr-
sýrusambanda verið notaðir áratugum
saman í miklu magni í lækningaskyni. Fá-
um mánuðum eftir að Fischer & von
Mering birtu ritgerð sína, var skýrt frá á
prenti fyrstu Veronaleitrun, er sögur fara
af.15 Eitrun þessi leiddi þó ekki til dauða.
Hér var hins vegar ekki ein báran stök,
því að tæpast eiga önnur lyf sök á fleiri
mannslífum á Vesturlöndum og aukaverk-
unum á lifendum en einmitt barbítúrsýru-
sambönd og önnur svefnlyf, sbr. hina viða-
miklu greinargerð eftir Pohlisch & Panse
frá 1934.31 Fyrstu dauðsföllum af völdum
barbítúrsýrusambanda, sem okkur er
kunnugt um hér á landi, var lýst árið
1917. Var um tvö dauðsföll að ræða af
völdum díemals.33
Tíðni dauðsfalla óx að miklum mun eftir
lok síðari heimsstyrjaldar,5 7 19 og í Banda-
ríkjunum einum er nú talið, að að minnsta
kosti 3000 menn látist árlega úr barbítúr-
sýrueitrun.34 Á árunum um og eftir 1950
var endanlega staðfest, að ávani og fíkn
myndast í barbítúrsýrusambönd og lífs-
hættuleg fráhvarfseinkenni geta komið
fyrir, er töku lyfjanna er hætt.14 Á síðustu
árum hafa menn þótzt sjá sérstaka mynd
barbítúrsýruávana,40 en aðrir hafa lagt
áherzlu á „blandaða misnotkun" áfengis
og barbítúrsýrusambanda8 og annarra
lyfja og efna30 og vaxandi vandamál í
þessu sambandi, ekki sízt hjá ungu
fólki.34 36 Frá læknisfræðilegu sjónarmiði
er þó vafalaust uggvænlegast, hversu
lækningaskammtar barbítúrsýrusambanda
(sama gildir raunar einnig í stórum drátt-
um um mepróbamat og benzódíazepín-
sambönd) geta truflað svefnmynztrið og
þannig leitt til óeðlilegs svefns, bæði með-
an lyfin eru tekin og eins eftir að töku
er hætt.10
Lítið er vitað tölulega um neyzlu bar-
bítúrsýrusambanda hér*) og lítið hefur
verið ritað um tíðni alvarlegra aukaverk-
ana og dauðsfalla af völdum heirra hér
á landi. Þykir því rétt að birta á prenti
nokkrar athuganir og niðurstöðutölur
rannsókna, er gerðar hafa verið á um það
bil fjórum tugum dauðsfalla, er við höf-
um fjallað um á síðustu árum og ætla
má, að rekja megi að meira eða minna
leyti til töku barbítúrsýrusambanda. Við
mat á slíkum dauðsföllum er knýjandi
nauðsyn að beita aðferðum, er leyfa sem
öruggasta greiningu á hinum ýmsu bar-
bítúrsýrusamböndum. Sama gildir að sjálf-
sögðu um barbítúrsýrueitranir yfirleitt.
Þykir þannig hlýða að rekja fyrst grein-
ingaraðferðir til nokkurrar hlítar, ekki
sízt, þar eð við höfum orðið varir við tak-
markaðan skilning manna á þessu atriði.
AÐFERÐIR
Ljósfallsmælingar í útfjólubláu Ijósi
Barbítúrsýrusambönd hafa mikið ljós-
fall (extinktíón) í útfiólubláu Ijósi við
pH 10, en lítið við pH 2. Við pH 13 má
*) Samkvæmt þeim upplýsingum. er fyrir
ligg.ia úr Reykjavikur Apóteki og Lyfjaverzlun
rikisins, er þó augljóst, r.ð langsamlega mest
hefur verið notað af fenemali og mebúmali á
undanförnum árum. Virðist svo sem fenemal
hafi fyrst og fremst verið notað með tilliti
til róunar og við meðferð á flogaveiki, en
mebúmal með tilliti til svefns.