Læknablaðið - 01.08.1973, Síða 35

LÆKNABLAÐIÐ
153
slagæðar og bláæðar án rennslis í gegnum
háræðar.31
Við smásjárskoðun á æðagúlum fann
Hanes útvíkkaðar, grunnstæðar æðar með
einfaldri innþekju án vöðva og teygju-
vefs.28 Vöðvaþráðum hefur hins vegar ver-
ið lýst síðar, en ekki samfelldu vöðva-
lagi.17 Við skoðun á tungugúlum í raf-
eindasjá sjást útvíkkaðir æðagangar með
samfelldri einlaga innþekju á grunnhimnu
(basement membrane). Sléttar, dreifðar
vöðvafrumur sjást einnig, en mynda ekki
samfellt vöðvalag um æðina.34
Augljóst er, að um allsherjar-æðasjúk-
dóm er að ræða, enda hefur æðaútvíkkun-
um verið lýst í flestum líffærum, svo sem
heila, lungum, lifur, milta, brisi, beinum,
kölkUngi, heiladingli og nýrnahettum.
i617 8 Hafa menn helzt hallazt að því,
að um galla í bandvef væri að ræða,
annaðhvort í æðunum sjálfum eða í æða-
beðnum.53 Stórar æðaflækjur myndast
helzt þar sem æðabeðurinn er stoðvefs-
rýr og mótstöðulítill.26 Fistlar myndast
því oftast í lungum, og hefur fjölda slíkra
tilfella verið lýst.33 47 48 Úr þessum út-
víkkuðu æðum blæðir þráfaldlega, eink-
um frá nefi og meltingarvegi, þar sem
slímhúðin er með einlaga eða marglaga
stuðlaþekju. Síður blæðir gegnum marg-
laga flöguþekju í munni og vélinda, og
örsjaldan eru húðblæðingar vandamál.
Blæðingar í vefi eru sjaldséðar.
Blæðingar má venjulega rekja til æða-
gúla, sem fá litla hlífð af þunnri þekju.
Vöðvasamdráttur á sér ekki stað í þess-
um æðagúlum, en vöðvar í aðliggjandi
slagæð dragast saman á eðlilegan hátt.53
Flögur og storknunarþættir eru eðlilegir
og öll blæðingarpróf eðlileg, nema hvað
háræðarleka hefur verið lýst stöku sinn-
um.72
Þessi vefjagalli er þó ekki eingöngu
bundinn við smærri æðar, en kemur með
ýmsu móti fram í stærri æðum. Lýst het'-
ur verið gúlp á meginslagæð, mörgum
gúlpum á miltisslagæð, gúlp á lifrarslag-
æð og bláæðargúl (phlebectasiu) í ristli.
07 49 io 27 28 58 25 Gúlpamyndun þessi hefur
verið skýrð með blóðrásartruflun í nær-
ingaræðum stærri æðanna.38
Æðagúlar finnast í ýmsum sjúkdómum.
Við líkamsskoðun sést þó oft einn og einn
gúll, án þess að slíkt bendi til neins ákveð-
ins sjúkdóms. Þannig má sjá einstaka æða-
gúla í andliti, á vörum og undir tungu
hjá heilbrigðum. Osler lætur þess getið,
að hann sjálfur hafi haft einn slíkan á
fingri sér um árabil.51 Því hefur verið
veitt athygli, að æðagúlar geta horíið, en
aðrir birzt í staðinn, og gildir hið sama
um köngulfléttur (spiders).5 Æðagúlai
sjást í andliti hjá veðurbörnu fólki, t. d.
bændum og sjómönnum og koma gjarnan
í húð, sem verður .fyrir meiri háttar hita
eða röntgengeislun.
Æðagúlar eru höfuðmeinið í nevi-vas-
cularis og þeim tilheyrir nevus vascularis
senilis eða „cherry angioma“, sém sést
einkum á framanverðum bol hjá rosknu
fólki, ennfremur í neuroangiopathia con-
genitalis (t. d. ataxia telangiectasia),
telangiectasia prögressiva essentialis, svo
og gúlagrúa.
Æðagúlar einkenna basal cell epitheli-
bma, neorobiosis lipoidica diabeticorum,
poikiloderma atrophicans vasculare og
purpura anularis telangiectodes.
Þeir eru alláberandi í ýmsum bandvefs-
sjúkdómum, svo sem lupus erythematosus,
dermatomyösitis og scleroderma.
Þeir sjást í ýmsum húðsjúkdómum, t. d.
acne rosacea, xeroderma pigmehtosum og
actinic dermátitis.50-
SJÚKDÓMSMYND OG MEÐFERÐ
Neíblæðingar eru. svo algengar í gúla-
grúa, að þær eru af flestum hafðar sem
skilyrði fyrir greiningu. Þær byrja oftast
eftir þrítugt og verða tíðari með aldrin-
um. Smánefblæðingar koma jafnt á nóttu
sem degi, oftast án áverka. Fossandi blóð-
nasir eru stundum erfiðar viðfangs. Þess-
ar sífelldu nefblæðingar geta raskað öllu
daglegu lífi sjúklinganna og verið þeim
til mestu raunar. Þeir þurfa stöðugt að
vera undir það búnir að geta stöðvað
blæðinguna með tróði, hvar og hvenær
sem er. Nefblæðingar hafa verið stærsta
heilsuíarsvanaamál flestra þeirra sjúkl-
inga, sem hér er. lýst, og hafa farið vax-
andi með aldrinum.
Harrison telur blóðnasir aðaleinkenni