Læknablaðið - 01.08.1973, Blaðsíða 68

172
LÆKNABLAÐIÐ
valdið, þ. e. heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra í umboði þess, veitandinn, en
fólkið í landinu þiggjandinn.
Þar sem ríkið veitir þjónustuna í um-
boði fólksins, gilda lögmál framboðs og
eftirspurnar (,,market“) ekki nema að
litlu leyti.1 Ábatasjónarmiða getur þó að
nokkru gætt, bæði hvað snertir einstakl-
inga og stofnanir. Launakerfið getur t. d.
falið í sér ábatahvata (incentive). Eins
getur rekstrargrundvöllur sjúkrahúsa ver-
ið með þeim hætti, að rekstrarsjónarmiða
gæti meira en hreinna þjónustusjónar-
miða.2 Núverandi daggjaldagreiðslur til
sjúkrahúsanna eru gott dæmi um þetta,
en þeirra hagur er að nýta sjúkrahúsið
sem bezt með tilliti til legudagafjölda,
sem að sjálfsögðu þarf ekki að vera mæli-
kvarði á þjónustugildi sto-fnunarinnar.
Slík ábatasjónarmið geta því verið nei-
kvæð frá sjónarmiði þjóðarheildarinnar
og sjúklingsins. Annað dæmi urn vafasöm
áhrif ábatahvatans eru greiðslur sjúkra-
trygginga til einstaklinga fyrir veitta
þjónustu. Ef öll læknisþjónusta er greidd
umyrðalaust, er hætt við að hagsýni gæti
ekki, t. d. hvað snertir dýrar rannsóknir.
Ríkisvaldinu er því mikill vandi á hönd-
um, ef það ætlar sér að ábyrgjast þegn-
unum þá „fullkomnustu heilbrigðisþjón-
ustu, sem á hverjum tíma eru tök á að
veita“,5 þar eð það fjármagn, sem fyrir
hendi er, hlýtur alltaf að verða takmark-
að. Það er heidur ekki auðvelt að ákveða,
me'S- hvaða móti andleg, líkamleg og fé-
lagsleg heilbrigði verður bezt vernduð.
Fæði, klæði og húsakostur eru án efa eins
mikilvægir bættir góðrar heilsu og heil-
brigðisþjónustan.1
Ákvörðunartakan í þessu efni hvílir á
herðum kjörinna fulltrúa í lýðræðislegu
þjóðfélagi. En áhrifa embættismanna og
sérfræðinga gætir þó stöðugt meir í þessu
efni. Það er verkefni félagslækninga að
svara mörgum þeim spurningum, sem
hinn kjörni fulltrúi þarf að vita svar við,
áður en hann tekur ákvörðun sína.
Tvö megin atriði góðrar heilbrigðis-
þjónustu eru að lieilbrigðisþjónustan komi
að tilætluðum notum um leið og fjármagn-
ið, sem til hennar er varið, sé sem bezt
nýtt, og munu þau nú rakin nánar.
Eins og fram kemur af skýringarritinu,
er hægt að meta heilbrigðisþjónustuna eft-
ir því gagni, sem hún gerir, og eins hversu
góð eða vond hagnýting þess fjármagns er.
sem til hennar er varið.
GAGN
Gagn heilbrigðisþjónustunnar hvílir á
þremur megin þáttum: 1) aðgengileika,
2) gæðum og 3) heildarskipulagi. Munu
þessi atriði nú rakin í stuttu máli.
Aðgengileikinn eða það, að eiga kost á
heilbrigðisþjónustu, þegar hennar er þörf,
er fyrst og fremst í því fólginn, að heil-
brigðishjálpin sé til í nógu ríkum mæli,
þ. e. að ekki sé skortur á læknum eða
hjúkrunarliði eða öðru því, sem til þjóri-
ustunnar heyrir.
I öðru lagi er dreifing þjónustunnar
hér veigamikið atriði, og á bað sérstak
lega við á íslandi, þar sem samgöngur eru
slæmar. Tímaeyðsla og ferðakostnaður
skipta neytandann miklu máli, og það
jafnt í þéttbýli sem dreifbýli.
í fjórða lagi er beinn kostnaður einstakl-
ingsins vegna þjónustunnar sjálfrar mjög'
mikilvægur þáttur nytsemi hennar. Heil-
brigðisþjónustan á ekki að valda fólki það
miklum útgjöldum, að það veigri sér við
að leita lækninga.
Skýringarrit
Fullkomin
heilbrigðis-
þjónusta
Gagn
(effectiveness)
1) Aðgengileiki
2) Gæði
3) Heildarskipulag
Hagnýting
(efficiency)
1) Tæknileg hagnýting
2) Iðnleg hagnýting
3) Þjóðhagsleg hagnýting