Læknablaðið - 01.04.1977, Blaðsíða 38

64
LÆKNABLAÐIÐ
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafclag íslands' og LIR
Læknafélag Reykjavikur '° 9 *
63. ÁRG. — MARZ-APRIL 1977
SJÁLFSMORÐ
Grein Guðrúnar Jónsdóttur um sjálfsmorð
á íslandi, sem birtist í þessu blaði, er verð
fullrar atfiygli. Pessu efni hafa fram til
þessa lítt verið gerð skil hérlendis og því
mikill fengur að greininni. Eins og vera ber,
þegar hafin er rannsókn á lítt þekktu efni,
vakna ótal áleitnar spurningar fyrir hverja
þá, sem leitazt er við að svara í greininni.
Sjálfsmorð eru á undarlegan hátt ofin inn
í hátternismynztur þjóðar. Vart finnast tvær
þjóðir, sem hafa sömu tíðni eða sömu sjálfs-
morðsaðferðir jafnvel þótt nágrannar séu.
Bent hefur verið á, að hér virðist oft koma
til eins konar arfleifð eða hefð — ákveðin
afstaða til verknaðarins, sem þróast með
hverri þjóð um aldir. Stundum er sjálfs-
morðið nánast trúarathöfn, eins og harakiri
Japana. Að auki koma til fjölmörg breytileg
atriði svo sem fjárhagsleg afkoma þjóða og
ríkjandi þjóðskipulag.
Alkunna er sú undarlega staðreynd, að
sjálfsmorðum snarfækkar í styrjaldarlönd-
um. Búi tortíming stríðs á næsta leiti virð-
ist sjálfsbjargarviðlejtnin verða sjálfseyði-
leggingarhvötinni yfirsterkari. Amstur og
nagandi streita eða Iífsleiði friðartíma eru
líklegri til að svipta menn lífslöngun. Fyrst
minnzt var á vopnaskak, má varpa fram til
íhugunar þeirri skrítnu staðreynd, sem fram
kemur í grein Guðrúnar, að íslendingar, ein-
ir Norður-Evrópuþjóða, nota oftast byssu ef
þeir svipta sig lífi, en eru hin einasta þess-
ara þjóða, sem ekki hlýtur þjálfun í vopna-
burði.
Svo sem vænta má, er vitað um geðræn
vandamál og drykkjusýki hjá obba þess
fólks, sem sviptir sig lífi. Margir ákveða
þó einn góðan veðurdag að lífið sé óbæri-
legt eða ekki þess virði að lifa því án þess
nokkurn renni grun í slíkar hugrenningar
þeirra. Flest teljum við að sjálfsmorð sé
örþrifaráð og beri að forða fólki frá slíku
með öllum tiltækum ráðum. Pó mætti varpa
fram þeirri spurningu, hvort frelsi til að
deyja heyri ekki til mannréttinda eins og
frelsið til að lifa.
Geðvernd og geðlækningar eru sjálfsagt
líklegastar til að hjálpa þeim einstaklingum,
sem hætta er á að stytti sér aldur og ná
enn ekki til nógu margra. Sé á hinn bóginn
litið á þær lítt skýrðu sveiflur, sem verða
á sjálfsmorðstíðni með einstökum þjóðum
eða á dreifingu sjálfsmorða á aldurshópa
eða aðra þjóðfélagshópa, vakna áleitnar og
víðtækar hugrenningar.
Má t. d. hugsa sér sjálfsmorðstíðni sem
grófan mælikvarða á ,,hamingju“ þjóðar á
hverjum tíma? Sé svo mætti hugsa sér, að
náin skoðun þeirra þjóðfélagsaðstæðna, er
fjölga sjálfsmorðum, gæti leitt til fyrirbyggj-
andi aðgerða í víðtækum skilningi. Slíkar
aðgerðir ættu þá ekki einasta að fækka
sjálfsmorðum, heldur stuðla að aukinni lífs-
hamingju þegnanna í heild. Á einföldu máli
héti slíkt að þjóðin lærði að sjá hvað henni
er fyrir beztu og sumum þætti sjálfsagt von-
lítið að svo yrði í bráð.
Páll Ásmundsson