Læknablaðið - 01.07.1978, Síða 55

LÆKNABLAÐIÐ
133
Hrafn Tulinius, Helgi Sigvaldason
ALDURSSTÖÐLUN
YFIRLIT
í grein þessari verSur gerð grein fyrir
hvernig bera má saman aldursbundnar
hlutfallstölur (age specific rates) og hvers
vegna stuðst er við aldursstöðlun (age
standardization) á slíkum tölum. Stungið
er upp á íslensku viðmiðunarþýði (standard
population) sem gert er með hliðsjón af
meðalmannfjölda íslendinga á árunum
1956—1975. Sýnt er með dæmum hvernig
slík viðmiðunarþýði eru notuð og hvernig
aldursstaðlaðar hlutfallstölur eru reiknaðar
út.
INNGANGUR
Ef gera skal sér grein fyrir gangi sjúk-
dóms, og faraldsfræði hans athuguð, verður
oft fyrst fyrir að kanna tíðni sjúkdómsins.
Einföld talning á fjölda tilfella gefur mikl-
ar upplýsingar og eru slíkar upplýsingar oft
nægilegar, en það fer eftir viðfangsefni því
sem leysa skal. Ef til dæmis verið er að gera
áætlun um sjúkrahússrúmaþörf eða fæð-
ingarrúmaþörf er nægilegt að geta gert sér
grein fyrir áætluðum fjölda þeirra, sem
þurfa að nota slík sjúkrahússrúm eða fæð-
ingarrúm. Það skiptir þá ekki öllu máli, á
hvaða aldri þeir einstaklingar eru, sem eiga
að nota rúmin eða af hvaða kyni.
Oft er miðað við ákveðna stærð hóps og
talað um sjúklingafjölda sem ákveðið hlut-
fall af þjóðinni eða hópnum, þ.e-a.s. deilt í
tilfellafjöldann með mannfjöldanum og
síðan margfaldað með einhverri þægilegri
stærð t.d. 100, 1000 eða 100.000. Þá er tal-
að um %, %c, per 100.000 (per 105). Stund-
um er þetta gert fyrir alla í hópnum, en
oftar fyrir konur og karla sérstaklega.
Hvort heldur sem gert er, og ekki er tekið
tillit til aldursdreifingar innan hópsins, er
talað um hráar hlutfallstölur (crude rates).
Tíðni (algengi, nýgengi, dánartíðni)
flestra sjúkdóma hefur aldursdreifingu, sem
1955-59 1960-64 1965-69 1970-74 1975-76
85. 5616 6778 6121 5733 4911
80-84 3093 4134 3522 3505 2848
75-79 1673 1927 2004 2037 2182
70-74 1016 1096 1343 1760 1586
65-69 671 745 1131 1172 1046
60-64 389 560 689 735 742
55-59 313 396 455 523 519
50-54 169 238 313 347 242
45-49 127 158 155 148 183
40-44 64 50 57 71 79
35-39 11 21 26 14 36
30-34 3 0 17 17 0
Fig. 1. Legend.
Age specific mortality rates due to coronary
heart disease and myocardial degeneration for
Icelandic males for five time periods. See
Table II-
er einkennandi fyrir sjúkdóminn, t.d. smit-
sjúkdómar í börnum eingöngu, „barnasjúk-
dómar“. Tíðni flestra illkynja æxla eykst
með aldri, þó koma sum illkynja æxli nær
eingöngu fyrir í börnum t.d. Wilm’s tumor.
Ef bera skal saman tíðni sjúkdóma hjá
tveim þjóðum, verður að hafa það í huga,