Læknablaðið - 01.07.1978, Qupperneq 60

138
LÆKNABLAÐIÐ
lega. Ef athugaðar eru erlendar rannsóknir,
sýnir bandarísk könnun á vegum The
Ambulatory Medical Care Survey,22 að af
634 milljón sjúklingum, sem leituðu til
lækna á stofu árið 1974, höfðu 6.9% kvart-
anir frá húð.
Landlæknisembættið hefur einnig gert
athuganir á lyfjanotkun á Reykjavíkur-
svæðinu.15 Þar kemur fram að í nóvember
1972 var heildarnotkun húðstera 44.1 kg,
en í nóvember 1976 80.4 kg og hafði þannig
næstum tvöfaldast á 4 árum.
ÁBENDINGAR
Helstu ástæður fyrir notkun húðstera
eru psoriasis og eczema.719 Einnig eru þessi
lyf notuð við sjaldgæfari sjúkdóma, svo
sem lupus erytematosus disseminatus,
pustulosis palmoplantaris og lichen ruber
planus. Sterar eru einnig oft notaðir til
reynslu, án þess að sjúkdómsgreining liggi
fyrir, eða til að draga úr einkennum, t.d.
kláða.7 Notkun stera í augu og eyru telst
einnig til útvortis meðferðar, en verður
ekki rædd í þessari grein.
NOKKUR LYFJAFRÆÐILEG ATRIÐI
a. Gegndræpi og frásogun
Til þess að útvortis sterameðferð komi
að gagni, þarf lyfið að komast inn í hinn
sjúka hluta húðarinnar (penetratio). Frá-
sogun þess (absorptio) inn í blóð og sog-
æðar er ekki æskileg, en á sér þó alltaf stað
að einhverju marki.25 Gegndræpið er háð
mörgum þáttum, t.d. efnabyggingu lyfsins,
rernmu þess (concentration), burðarefni
(vehicle), ástandi húðarinnar og ekki síst
mismunandi eiginleikum hennar eftir
svæðum.11 12 13 25 Ef til vill hafa læknar ekki
gefið því síðastnefnda nægilegan gaum og
verður vikið nánar að því síðar.
Með því að bæta fluor atomi við predni-
solon kjarna eykst gegndræpi til muna og
virkni einnig. Aukin virkni halogen stera
skýrist þó ekki eingöngu af auknu gegn-
dræpi.11 Auk þess á sér stað meiri frásogun
og þar með fleiri óæskileg áhrif. Á síðustu
árum hafa auk halogen stera komið fram
ný afbrigði stera, þar sem smjörsýru er
bætt við hydrocortison kjarnann.16 í fyrstu
var talið, að hér væri fundið „Hið fyrir-
heitna“ lyf, sem hefði sömu virkni og hinir
kröftugu sterar, en mun minni aukaverk-
anir. Mikið hefur því verið skrifað um
þetta nýja afbrigði, en hingað til hefur
ekkert komið fram, sem sannar ótvírætt
kosti þess umfram hin lyfin.21 Hydrokorti-
son-17-butyrat hefur ekki enn verið skráð
hér á landi.
Eiginleikar burðarefna hafa þýðingu.
Sum eru að mestu leyti óvirk, en önnur
auka gegndræpi steranna. Lyfjaformið er
einnig mikilvægt, t.d. eykur smyrsl gegn-
dræpið meira en krem, þar sem útgufun
húðarinnar minnkar. Þegar um ofnæmi
gegn húðsterum er að ræða, er það oftast
burðarefnið sem veldur.25 Með því að auka
remmu sterans í burðarefninu má auka
gegndræpi, en aðeins upp að vissu marki.10
b. Verkunarmáti
Hingað til hefur verið talið, að aðaláhrif
húðstera séu bólgueyðandi. Vitað er að
sterar hafa þar m.a. áhrif á losun hista-
mins, ýmsar tegundir kinina, prostaglandin
og hemjandi áhrif á frumuskiftingu.411
Nefna má, að hjá psoriasis sjúklingum er
endurnýjun hornlags húðarinnar 4—8 sinn-
um hraðari en hjá heilbrigðri húð.4 Líklegt
er talið, að hin eftirsóttu áhrif stera í þess-
um sjúkdómi séu að einhverju leyti fplgin
í því að draga úr þessari öru frumufjölgun,
annað hvort með beinum áhrifum á DNA
framleiðslu þeirra eða óbeint vegna sam-
dráttaráhrifa á æðar.
c. Hjúpun
í erfiðum tilfellum má auka virkni ster-
anna allt að 10 sinnum með svonefndri
hjúpun (occlusion).5 10 12 Aðferðin byggist
á því að hjúpa hið sjúka svæði með loft-
þéttum umbúðum, venjulega plasthimnu,
eftir að steranum hefur verið smurt á. Með
þessum hætti minnkar hin náttúrulega út-
gufun húðarinnar (perspiratio insensibilis),
svo að hún verður heitari, rakari og þar
með gegndræpari. Hafa verður í huga, að
þessi aðferð eykur að sjálfsögðu hættuna á
aukaverkunum. Hún er því að jafnaði not-
uð í skamman tíma og krefst venjulegast
sjúkrahúsvistar.
d. Svæðamunur (regional variation)
Mikilvægt er, að frásogun stera er mjög
breytileg eftir líkamssvæðum. Feldmann
og samstarfsmenn hans3 10 sýndu, að geysi-