Læknablaðið - 01.07.1978, Qupperneq 91

LÆKNABLAÐIÐ
159
staðreynd, að jafnvel þeir, sem eru sérhæfðir
í þessari grein, eiga fullt í fangi með að fylgj-
ast með þeim nýjungum, sem stöðugt eru að
koma fram á þessu sviði. Virðist því ekki vera
forsenda fyrir þessum breytingum, ef ekki á
að slaka verulega á þeim kröfum, sem gerðar
eru í dag.
Hins vegar er hugsanlegt, að með f jölgun sér-
fræðinga í kvensjúkdómum og fæðingarhjálp
og fjölgun hæfs starfsliðs verði unnt að dreifa
mæðraeftirliti á Reykjavíkursvæðinu, en því
aðeins, að það verði undir yfirumsjón fæðing-
arlækna, sem hefðu aðstöðu á fæðingardeild-
um, jafnvel þótt eftirlitið yrði að einhverju
leyti unnið af sérmenntuðum heilsugæslulækn-
um og ljósmæðrum.
Þessi besti valkostur yrði þó ekki nema að
takmörkuðu leyti framkvæmanlegur á lands-
byggðinni. Að okkar mati ætti að hafa sömu
sjónarmið í huga á Iandsbyggðinni og á Stór-
Reykjavíkursvæðinu, þ.e.a.s. að við sjúkrahús
landsins skapist aðstaða til að veita sambæri-
lega þjónustu við mæðravernd og fæðingar-
hjálp. Vegna fjölgunar lækna í þessari grein
er fyrirsjáanlegt að þessu muni verða unnt
að fullnægja innan tiltölulega fárra ára. Æski-
legt væri að skipuleggja heilsuvernd í hinum
ýmsu heilsugæsluumdæmum þannig, að hún
væri undir umsjón sérfræðings, sem hefði að-
stöðu á sjúkrahúsi. Þýðingarmikill þáttur til að
ná takmarkinu verður samvinna einstakra
heilsugæsluumdæma við þessar stofnanir og
jafnframt tengsl stofnana við Landspítalann.
Á það skal bent, að nú þegar er góð samvinna
milli Kvennadeildar Landspítalans og hinna
ýmsu heilsugæslustöðva úti á landsbyggðinni,
bæði að því er varðar fæðingarhjálp og hina
ýmsu kvensjúkdóma.
KVEN S JÚKDÓMAR
Hvað kvensjúkdóma varðar, þá vill svo til, að
frá 1968 hafa 80% íslenskra kvenna á aldrinum
25—75 ára átt kost á sérfræðiþjónustu í kven-
sjúkdómum annað hvort ár í gegnum hóp-
skoðanir krabbameinsfélaganna og í mörgum
héruðum mun oftar. Enda þótt þessi starfsemi
hafi það megin markmið að uppgötva krabba-
mein í legi, þá hefur hún haft margháttaða
þýðingu er varðar greiningu og meðferð ann-
arra kvensjúkdóma. Að auki hefur upplýsing-
um verið safnað á einn stað, sem gefur okkur
yfirsýn yfir ástand í kvensjúkdómum á Islandi
og einnig tryggt þessum konum þá meðferð,
sem talin hefur verið nauðsynleg. Hafa hóp-
skoðanir krabbameinsfélaganna veitt okkur
heildaryfirsýn yfir þau vandamál, sem við er
að etja og heilsugæslulæknirinn hefur fengið
ákveðnar hugmyndir um samstarf og skipu-
lagningu sérfræðiþjónustunnar á heilsugæslu-
stöðvum landsbyggðarinnar. Sennilega' hafa
augnlæknar haft svipaða reynslu. Að fenginni
þessari reynslu verður að telja rétt, að sér-
fræðingar í kvensjúkdómum hafi sérstaka mót-
tökudaga á heilsugæslustöðinni á þeim stöðum,
sem því verður við komið. Nokkrir læknar
Kvennadeildarinnar hafa haft reglubundnar
skoðanir á heilsugæslustöðvum i nágrenni
Reykjavíkur og hafa þar aðgang að dagálum
heilsugæslulækna og annarra þeirra er við
heilsugæslustöðina starfa. Hafa þeir haft af
þessu ómetanlegt gagn og reynslu af samskipt-
um við kollega á staðnum. Slíkt samstarf er
mjög mikilvægt og færsla dagála verður að
lokum mikilvægt heimildargagn um sögu sjúk-
lingsins. Þar eru færðar upplýsingar um fyrri
sjúkrahúslegur, aðgerðir og lyfjagjafir og geta
slíkar færslur sparað endurteknar rannsóknir
og jafnvel sjúkrahúsvist. Jafnframt hefur
reynslan sýnt, að slíkt samstarf getur stuðlað
að viðhaldsmenntun og jafnvel framhalds-
menntun heilsugæslulækna. Að því er varðar
leitarstarf krabbameinsfélaganna tel ég, að það
eigi að vera hér eftir sem hingað til miðstýrt
frá Leitarstöð krabbameinsfélaganna að Suð-
urgötu 22. Grundvallaratriði fyrir góðum ár-
angri er góð samvinna og samstarf sérfræðinga
og heilsugæslulækna. Að sjálfsögðu erum við
fæðinga- og kvensjúkdómalæknar reiðubúnir
að taka hvaða ábendingum sem er, ef tryggt
er að það leiði til betri árangurs, en ég vil
minna á tvennt: í fyrsta lagi, að cervix cancer
hefur verið nánast útrýmt á Islandi með skipu-
lagðri, miðstýrðri leit um alla landsbyggð og í
öðru iagi, að í fyrra var Island með lægsta
burðarmálsdauða, sem skráður hefur verið í
heiminum.
Ingvar Kristjánsson
UM HLUTVERK GEÐLÆKNA
Reynsla mín í geðlækningum er eingöngu
bundin við sjúkrahúsvinnu. Eru Því hugmyndir
mínar um hugsanlegt starf geðlækna á heilsu-
gæzlustöðvum fengnar úr fræðum „Community
psychiatry". Niðurstöður hinna ýmsu rann-
sókna á geðveikum utan sjúkrahúsa benda til
þess að 10—40% ibúanna hafi geðveiki eða ein-
hverja alvarlega truflun á tilfinningalífi. Hins-
vegar liggur það fyrir úr rannsókn Lárusar
Helgasonar hér á landi, að 0.6% Islendinga leita
geðlæknis á ári hverju. Það má því ætla, að
talsvert af fólki sé í umsjá heimilislækna, beint
eða óbeint með geðkvilla sína. Hér er því um
að ræða allstóran hóp, sem ætla má að sé
krefjandi á tíma og sérþjálfun heimilislæknis-
ins. Ekki veit ég hversu ánægðir íslenzkir
heimilislæknar eru með þetta ástand, en mér
er kunnugt um að víða erlendis hefur verið
farin sú leið að dreifa sérþekkingu geðlækna
meðal heimilis- eða heilsugæzlulækna og ann-
arra starfshópa, er sýsla með andlega velferð
almennings í formi svonefndra „mental health
consultations". Slíkar samráðskvaðningar voru
upprunalega skipulagðar af Kaplan í Banda-
ríkjunum og Balint í Bretlandi, en þeir unnu