Læknablaðið - 01.07.1978, Síða 95

LÆKNABLAÐIÐ
163
munandi þarfa, ella gæti reglugerð hér að
lútandi orðið málinu meira til trafala en fram-
dráttar.
Mér þykir rétt að vikja hér nokkrum orðum
að hugmyndum mínum um skipulag og rekstur
heilsugæslustöðvar hér á Reykjavíkursvæðinu.
Á stöðinni starfa þrír til sex læknar, stærri
stöðvar eru óhentugar, þar sem fjöldi starfs-
fólks þar hlýtur að leiða til útvötnunar á þeirn
nánu persónulegu tengslum sem þurfa að
ríkja á milli starfsfólksins. Vaktþjónusta krefst
þess að stöð hafi eigi færri en þrjá lækna. Af
mörgum ástæðum er vaktþjónusta algjör nauð-
syn jafnt í þéttbýli sem í dreifbýli. Því er mjög
aðkallandi að aflétta því ófremdarástandi, sem
nú ríkir í Reykjavík, að ekki fáist nein þjón-
usta heimilislækna eftir kl. 17.00 eða kl. 18.00
og að vaktskyldu heimilislækna við þeirra sjúk-
linga sé að mestu sinnt af spítalalæknum.
Heilsugæslustöðin á að vera staðsett utan
sjúkrahúss, þar sem því verður við komið, í
hverfinu sem hún á að þjóna og koma 1000—
1500 sjúklingar í hlut hvers læknis á stöðinni.
Fjögurra lækna stöð mundi þannig mest geta
þjónað 6000 manna hverfi. Þessir fjórir læknar
hafa aðskilda sjúklingahópa, en að sjálfsögðu
aðgang að öllum spjaldskrám og leita þvi sjúk-
lingar ávallt til síns læknis, nema ef vera skyldi
i bráðatilfellum, eða þegar læknirinn er veikur
eða í frii. Sjúklingarnir eiga því ekki frjálsan
aðgang að öllum læknum stöðvarinnar, heldur
er hér raunverulega verið að flytja gamla
heimilislæknakerfið inn á stöðina. Samgangur
milli læknanna yrði að sjálfsögðu mikill og
tíðar consultationir á alla vegu. Vinna á stöð-
inni er fullt starf, sem þýðir að ég þarf að
vera við frá 8.00 eða 9.00—17.00 og eftir það
er ég annað hvort sjálfur á vakt eða einhver
félaga minna á stöðinni. Hálft starf i praxis
er ekki til og í mínum huga ber tilvist hug-
taksins vott um minnkandi vitund lækna fyrir
þjónustukvöð þeirri sem á þeim hvilir.
Mikill hluti frumheilsugæslu (primary care)
á Reykjavíkursvæðinu hefur til þessa verið
sinnt af sérfræðingum í hinum ýmsu klínisku
greinum. Þannig er mikið af tilvísunum fengið
með simtali við heimilislækni án þess að hann
fjalli sjálfur nánar um málið, t.d. til kven-
sjúkdómalækna, barnalækna og háls-, nef- og
eyrnalækna. Vafalaust eru margir orsakaþætt-
ir hér að verki. Þyngst á metunum vegur þó
sennilega aðstöðuleysi og tímaskortur heimilis-
lækna, en einnig fæð þeirra, svo og skortur á
fjárhagslegri umbun fyrir aukavinnu. Því er
það mín bjargföst sannfæring, að fjölgun
heimilislækna og bætt starfsaðstaða þeirra
ásamt breyttu greiðslufyrirkomulagi myndu
stórfækka sérfræðitilvísunum og þá um leið
stuðla að því að sérfræðingar ynnu meira í
samræmi við sína menntun, það er sem consult-
antar. Þar með yrði aðalástæða sérfræðitilvis-
unar að heimilislæknir þyrfti aðstoð við að
leysa greiningar- eða meðferðarvandamál.
Reyndar tel ég, þótt engar tölur liggi fyrir, að
þessi þróun sýni sig nú þegar við heilsugæslu-
stöðina í Árbæ. Fækkun tilvísana er þó að
sjálfsögðu ekkert markmið í sjálfu sér, þar sem
slæm læknisþjónusta getur eins einkennst af
mjög fáum tilvísunum eins og fjölmörgum.
Torvelt hefur þó reynst að finna meðalhóf í
þessum efnum.
Hvar á þjónusta sérfræðinganna að fara
fram? Margir kostir fylgja staðsetningu þess-
arar þjónustu á heilsugæslustöðinni sjálfri.
Fyrst og fremst yrði það sjúkiingum til þæg-
indaauka og tímasparnaðar að hætta að þurfa
að leita til sérfræðinga úti í bæ Þó að sá þæg-
indaauki sé ekki eins mikill og fyrir dreifbýlis-
fólk, sem sparar sér borgarferð. Þetta hefur
marga kosti fyrir heilsugæslulækninn sem gæti
þá fylgst með störfum sérfræðingsins sér til
menntunarauka og um leið tryggt ,,fol!ow-up“.
Heimilislæknum hafa stundum fundist tilvísan-
ir til sumra sérfræðinga þýða að þeir sjái ekki
skjólstæðing sinn aftur fyrr en eftir mörg ár
og væntanlega myndu þessar áhyggjur eyðast
með því að þjónustan færi fram á stöðinni.
Síðast en ekki síst yrðu tengslin við frum-
heilsugæslu og kynni af þankagangi heimilis-
lækna sérfræðingum til einhvers gagns og gam-
ans. Tegund sérfræðiþjónustu skiptir einnig
hér nokkru máli, þannig virðist mér mun
mikilvægara að halda nánum tengslum við þá
sérfræðinga sem einkum fést við langvarandi
sjúkdóma og er þá einkum átt við medicinskar
sérgreinar. Eftirlit með t.d. asthmasjúklingum,
hjartabilun, undirmigu og þroskavandamálum
barna krefst nánari tengsla heilsugæslulæknis
og sérfræðings, en t.d. kviðslits- eða gall-
blöðruaðgerðir og kirtlatökur. Galli þessa fyr-
irkomulags er einkum hættan á ofnotkun sér-
fræðigreina. I stað þess að blása rykið af eigin
fræðum myndi heilsugæslulækni, sem fyndi sig
t.d. vanmáttugan i vandamálum barna, hætta til
að vísa til sérfræðings án þess að takast á við
vandann sjálfur í upphafi. Að samanlögðu virð-
ast kostir þessa fyrirkomulags meiri en gallar.
En hversu mikið þarf tilvísunarflæði að vera
til að raunhæft geti talist að fá sérfræðinga í
reglubundnar heimsóknir?
Þetta verður að skoðast í ljósi þess sem að
framan er getið, þ.e. að með tilkomu heilsu-
gæslustöðva fækkar tilvísunum vegna bættrar
aðstöðu heilsugæslulæknanna, svo og þess að
æskilegast er að heilsugæslustöðvar séu litlar,
mest fyrir sex lækna. Reynslan fram að þessu
sýnir að tveggja til fjögurra lækna stöðvar
bjóða ekki uppá nóg tilvísanaflæði til að raun-
hæft sé að standa fyrir reglubundnum sérfræð-
ingaheimsóknum. Á hinn bóginn er ég þess
fullviss að sex lækna stöð mundi þurfa á sér-
fræðingum að halda með reglubundnu millibili,
mætti hugsa sér að fyrst yrði ráðinn barna-
læknir, síðan háls-, nef- og eyrnalæknir, kven-
sjúkdómalæknir o.s.frv.
Niðurstaðan er sú að ekki er tímabært að
ráða sérfræðinga í störf við heilsugæslustöðvar
fyrr en stöðvar fyrir fjóra til sex lækna hafa
tekið til starfa. Þvi þarf að halda við og um
leið betrumbæta það tilvísanakerfi sem nú er
við lýði, og er það ekki slæmur kostur sé þess
gætt að upplýsingaflæði sé fullnægjandi í báðar