Dagblaðið Vísir - DV - 23.02.2007, Blaðsíða 22

Idi Amin var hvorki vel menntað-
ur né sérstaklega gáfaður. Hann
var hins vegar kænn og hafði gífur-
lega persónutöfra, sem hann notaði
óhikað til að stjórna fólki í kringum
sig. Sjálfur taldi hann sig hafa sér-
stakt samband við guð sem vitjaði
hans í draumi með góð ráð og fram-
tíðarsýn.
Eina menntunin sem vitað er að
Idi Amin hafi fengið er í íslömskum
skóla þar sem hann fékk ágætisein-
kunn fyrir Kóranlestur. Líkt og svo
margir fátækir blökkudrengir á þeim
tíma tók Idi Amin þann eina fram-
tíðarkost sem í boði var og freistaði
gæfunnar í hernum. Hann var góður
íþróttamaður og var Úgandameistari
í hnefaleikum í léttvigt í tíu ár í röð
frá 1951 til 1960. Í hernum hreifst
hann af aganum sem hann kom síð-
ar á í forsetahöllinni. Amin var ann-
ar tveggja blökkumanna sem fyrstir
náðu liðsforingjastöðum og öðrum
stöðuhækkunum upp úr því. Frami
hans í hernum byggðist meðal ann-
ars á dulúð og frjálslegri meðferð
staðreynda þegar hann sagði frá af-
rekum sínum. Þar fullkomnaði hann
einnig hættulega persónutöfrana
sem seinna veittu honum vald yfir lífi
þegnanna – og dauða þeirra líka.
Valdarán í nýsjálfstæðu landi
Forsetinn Obote hélt upp á Amin
og skipaði hann yfirmann úganska
hersins árið 1966. Fimm árum seinna
launaði Amin honum ofeldið með því
að ræna völdum í landinu. Úganda-
búar fögnuðu loforðum hans um að
frelsa pólitíska fanga og leggja nið-
ur skæða leynilögreglu forvera síns.
Áður en langt um leið réðust hans
eigin öryggissveitir hins vegar gegn
stuðningsmönnum Obotes og síðar
gegn hverjum þeim sem Amin lík-
aði ekki við. Þannig hófst morðaldan
sem áætlað er að hafi orðið í kringum
300 þúsund manns að bana. Áður en
yfir lauk átti Idi Amin eftir að fyrir-
skipa morð á æðstu yfirmönnum
kirkjunnar, eigin ráðherrum og jafn-
vel einni af eiginkonum sínum.
Skilaboð frá guði
Samtímamenn Amins töldu
margir að hann hefði orðið geðveikur
af sýfilis og sá kvittur er enn á kreiki.
Seinni tíma söguskýrendur telja þó
flestir ólíklegt að svo hafi verið. Hitt
er vitað að Amin taldi sig sérútvalinn
þjóðarleiðtoga vegna þess að hann
gæti séð óorðna atburði nokkra daga
fram í tímann. Þar að auki sagðist
hann njóta leiðsagnar guðs sem birt-
ist honum í draumi. Ein slík ákvörð-
un sem hann tók eftir guðleg skila-
boð í ágúst 1972 var að reka alla
innflytjendur af asískum uppruna
úr landinu, til þess að Úganda yrði
„land svarta mannsins“ á ný. Inn-
flytjendurnir voru flestir Indverjar
sem ráku verslanir og aðra atvinnu-
starfsemi og tóku þar með peninga
og atvinnu frá innfæddum, að mati
Amins. Áætlunin snerist hins vegar í
höndunum á honum, í stað þess að
gróðinn færðist í svartar hendur var
fótunum kippt undan efnahagnum.
Hallar undan fæti
Amin skapaði sér óvild grannríkja
sinna með hótunum um að innlima
hluta af Súdan og Kenía með her-
valdi. Smátt og smátt kvisuðust fréttir
af fjöldamorðum og mannréttinda-
brotum öðrum einnig út fyrir landið.
Engu að síður fékk Úganda árið 1975
sæti í Mannréttindaráði Sameinuðu
þjóðanna, sem sýnir best hversu bit-
laus sú stofnun var á þeim tíma. Ein
af öðrum slitu þjóðir heims stjórn-
málasambandi við Úganda en vatna-
skil urðu árið 1976.
Liðsmenn palestínsku samtak-
anna PLO höfðu rænt farþegaflugvél
með um 200 ísraelskum farþegum
og beint henni til Entebbe-flugvallar
í Kampala. Amin var sakaður um að
aðstoða flugræningjana. Ísraelskir
hermenn réðust inn á flugvöllinn
og frelsuðu gíslana, sem var talsvert
áfall fyrir forsetann, og upp frá því
hallaði undan fæti. Eldri kona sem
var meðal gíslanna, Dora Boch, hafði
verið flutt á sjúkrahús og var því ekki
frelsuð með hinum gíslunum. Dag-
inn eftir lét Amin drepa Doru og um
200 opinbera starfsmenn að auki.
Hrakinn frá völdum
Árið 1978 hríðféll heimsmark-
aðsverð á kaffi, sem var og er aðalút-
flutningsvara Úganda. Ofbeldi jókst
í suðvesturhluta landsins og valdar-
ánstilraunir urðu daglegt brauð.
Til þess að dreifa athyglinni frá því
sem miður fór innanlands hóf hann
hernaðaraðgerðir gegn Tansaníu,
sem Úganda á landamæri að í suðri.
Hans eigin her brást honum og hirti
helst um að stela öllu steini létt-
ara á flóttanum. Tansaníski herinn
náði höfuðborginni Kampala á sitt
vald þann 11. apríl 1979 og þar með
hraktist einn grimmasti einræðis-
herra Afríku á flótta.
Fyrir utan skarðið stóra sem leyni-
lögregla Amins hjó í þjóðina var land-
ið í rústum þegar hann hrökklaðist
frá völdum. Verðbólgan lá nærri 200
prósentum og ríkið var stórskuldugt.
Landbúnaðurinn, lifibrauð þjóðar-
innar, var í molum, verksmiðjurn-
ar lokaðar og lítill grundvöllur fyrir
nokkurs konar atvinnustarfsemi.
Meinlaus með Sádum
Þegar Amin hafði tapað stríðinu
sem hann sjálfur hóf gegn Tansaníu
flúði hann landið, fyrst til Líbíu en
síðan til Sádi-Arabíu. Þarlend yf-
irvöld veittu honum hæli gegn því
skilyrði að hann héldi sig til hlés og
hefði engin afskipti af stjórnmálum
framar. Talið er að markmið Sádi-
Araba hafi verið að þagga niður í
honum til þess að hann kæmi ekki
frekara óorði á íslam en þegar var
orðið. Síðustu 24 ár ævi sinnar lifði
hann kyrrlátu lífi og hélt sig nærri
heimili sínu en í þau sárafáu skipti
sem hann veitti viðtöl neitaði hann
því að sjá eftir gjörðum sínum. Ári
áður en hann lést var dagurinn sem
hann hrökklaðist frá völdum gerður
að opinberum frídegi í heimalandi
hans. Þegar hann lá banaleguna
voru viðbrögð forsetans Museven-
is að Amin yrði umsvifalaust hand-
tekinn ef hann sneri aftur lifandi,
í hvaða ástandi sem hann þá væri.
Hann varð fáum harmdauði þegar
hann lést árið 2003 og var grafinn
án viðhafnar í Sádi-Arabíu.
föstudagur 23. febrúar 200722 Helgarblað DV
Blóðug valdatíð IdIs amIn
Tröllasögur um mannát og samtöl við
afhöggvin höfuð eru kannski ýkjur en
arfleifð Idis Amin er nógu skelfileg eftir
sem áður. Hann lét drepa í kringum
300.000 manns, fyrir litlar eða engar sakir,
og skildi Úganda eftir í rústum þegar
hann hrökklaðist frá völdum.
Áður en yfir lauk átti
Idi Amin eftir að fyrir-
skipa morð á æðstu
yfirmönnum kirkjunn-
ar, eigin ráðherrum og
jafnvel einni af eigin-
konum sínum.
Forseti á frumsýningu Yoweri Museveni, forseti úganda, sagði frumsýninguna á
laugardaginn vera sína fyrstu bíóferð í 48 ár.
Grimmur harðstjóri Idi amin sagðist aldrei sjá eftir neinu í valdatíð sinni. Hann lét drepa um það bil jafnmarga og búa á Íslandi.
Flótti asískra innflytjenda árið 1972
Idi amin gaf þeim 90 daga til að fara úr
landi. brottför þeirra kippti fótunum
undan úgönskum efnahag.
HerdíS SIGurGríMSdóttIr
blaðamaður skrifar: herdis@dv.is