Læknablaðið - 15.04.1987, Blaðsíða 6

114
LÆKNABLAÐIÐ
Table I. Serious head injuries. Admissions to the ICU and operationsperformed at the City Hospital, Reykjavik,
Iceland, 1973-1980.
1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 Total
All admissions to
Neurosurgery......................... 177 157 208 160 151 170 190 222 1,435
Admissions to ICU........................ 50 58 63 49 56 48 50 51 425
Operations on head ...................... 22 27 34 38 25 19 26 30 221
Other operations.......................... 3 9 11 8 3 14 13 5 66
Slysstaður. Oftast nær fer búseta og slysstaður
saman og er hér, til samræmis við
heildarkönnunina (1), farið eftir því fyrrnefnda.
Langflestir koma úr Reykjavík og tveir af
hverjum þremur af suðvesturhorni landsins.
Hlutfall landsbyggðarinnar er samt hærra á
gjörgæsludeild (33%), en í heildarkönnuninni,
þar sem það var 249 af 1435 eða 17%. Er það
vafalaust vegna þess að alvarlega slasaðir
sjúklingar utan af landi koma allir, en síður þeir
sem minna eru slasaðir. Svo má vera að einhverjir
hafi í raun slasast hér sunnanlands og eins hitt, að
ef til vill eru alvarleg slys eitthvað færri þar sem
sem umferðin er minni.
Orsök. Á komuspjaldi slysadeildar er að finna 18
tegundir orsaka. Hér hefur þetta verið dregið
saman og eru orsakir átta, þ.e. fall og hras,
umferðarslys, högg, árás, íþróttir, skotáverkar,
hestamennska og síðan ýmsar aðrar orsakir.
í heildarkönnuninni reyndist fall vera
langalgengasta orsök höfuðáverka (52%) og
umferðarslys sú næstalgengasta (29%). Hjá 0-14
ára börnum var munurinn meiri, 63% og 24%.
Hjá gjörgæsludeildarsjúklingum var þessu
öðruvísi farið. Þar voru umferðarslys algengust
(43%) og síðan kom fall (36%, tafla II). Hjá
börnum snerist hlutfallið meira að segja alveg við,
umferðarslys voru orsök 63% tilfella og fall 28%
tilfella. Aðrar orsakir voru færri, þótt þær væru
engu að síður þýðingarmiklar. í
heildarkönnuninni (1) komu fram 10 skotáverkar,
en þeir voru í raun þrettán.
Eins og sjá má veldur orsökin miklu um
alvarleika slyssins og auðséð að umferðarslys eru
miklu líklegri til að valda alvarlegum áverka en til
dæmis fall, sérstaklega á unga aldri. Þar komast
ekki aðrar orsakir til jafns við, nema skotáverkar,
sem eru sem betur fer miklu færri. Áður hefur
verið bent á, að orsakir áverka og innlagnar
breytast með aldrinum og sama er að segja um
slysstað. Meira að segja eru einstakar tegundir
umferðarslysa breytilegar eftir aldri svo og
afleiðingar þeirra (1, 2). Áður hefur verið nefnt
Table II. Causes of head injuries in 1,435 patients
admitted to Neurosurgery and 425 patients with serious
head injuries admitted to the ICU.
AIl admissions Admissions to ICU
Causes Number (%) Number (°7o)
Falls........ 747 (52) 153 (36)
Traffic
accidents .. 414 (29) 184 (43)
Accidental
blows........ 66 (5) 24 (6)
Assault...... 55 (4) 12 (3)
Sport........ 26 (2) 6 (1,5)
Gunshots.... 10 (1) 13 (3)
Riding....... 14 (1) 14 (3)
Others....... 103 (7) 19 (4,5)
Total 1,435 (100) 425 (100)
að konur eru færri en karlar í öllum
aldurshópum. Þetta gildir einnig um skiptingu
eftir orsökum slysa og það svo mjög að í sumum
tilfellum er nær eingöngu um karlmenn að ræða.
Ekki reyndist vera um neina marktæka breytingu
að ræða á orsök slysa á árunum 1973-1980.
Ölvun er ein orsök höfuðáverka, sem hér flokkast
undir aðrar orsakir eða meðvirkandi orsök.
Níutíu og þrír sjúklingar voru taldir hafa neytt
áfengis (22%), sem er tvisvar sinnum hærra
hlutfall en í heildarkönnuninni (11,6% af 1435).
Af þeim, sem höfðu orðið fyrir umferðarslysi,
voru 15% taldir hafa verið drukknir en 36%
þeirra sem höfðu dottið (55 af 153). Hér er þess
að gæta að á gjörgæsludeild er meðalaldur mun
hærri en á almennum legudeildum, þar sem er
meira um börn og unglinga og áfengisneysla því
minni. Það, hversu margir eru drukknir af þeim
sem slasast og fá alvarlegan áverka.eftir fall,
virðist ekki benda til þess, að sú gamla og
rótgróna þjóðtrú sé rétt, að menn meiði sig sig
minna þegar þeir detta drukknir, enda hefur
okkur ekki virst það, heldur þvert á móti.
Tímifrá slysi til komu. Töluverður munur er á
heildarkönnuninni (1) og þessari könnun hvað
snertir þann tíma sem líður frá því slysið verður
og þar til sjúklingur kemur á spítalann.