Læknablaðið - 15.04.1987, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
117
Það skiptir afar miklu máli að sjúklingar með
yfirþrýsting í höfði komist sem allra fyrst í
meðferð. Þegar hefur verið fjallað um þann tíma,
sem tekur fyrir sjúklinga að komast á spítala.
Eftir að þangað kemur, má heldur ekki dragast að
rannsaka og gera nauðsynlega aðgerð. Það skiptir
óhemjumiklu máli, ef á að takast að minnka
þrýstinginn áður en sjúklingi versnar. Jafnan ber
að kappkosta að stytta tímann frá komu til
aðgerðar. Þetta er atriði sem þarf að fylgjast með
með könnunum öðru hverju.
Unnt reyndist að kanna þessa tímalengd hjá 71
sjúklingi, þar sem gera mátti ráð fyrir að tími
skipti verulegu máli. Hér var um að ræða
sjúklinga með utanbastsblæðingu, bráða
innanbastsblæðingu og blæðingu inn í heilavef
og/eða heilamar.
Aðeins fjórir fóru í aðgerð á fyrsta
klukkutímanum en 25 á þeim næsta. Rúmur
helmingur, þ.e. 42 sjúklingar, var kominn í
aðgerð innan fjögurra klukkustunda, 52 innan
sólarhrings og 19 sjúklingar seinna. Þetta virðist
nokkuð langur tími og æskilegt væri að stytta
hann. En eins og áður hefur verið bent á, taka
æðamyndatökur sinn tíma, auk þess sem oft er
beðið þar til einkenni koma í ljós. Þetta hafði að
sjálfsögðu mikil áhrif á tímalengdina.
Bati. Fjölmargir þættir hafa áhrif á bata sjúklings
og batahorfur því breytilegar. Mestu máli skiptir
sennilega meðvitundarstig eins og áður er sagt og
höfuðáverkinn, heilasköddunin sjálf, svo og aðrir
áverkar. Tími frá slysi til aðgerðar eða annarrar
meðferðar er þýðingarmikill. Þá má nefna aðra
þætti eins og aldur sjúklings og orsök slyss.
Bata hefur verið skipt í sex flokka samkvæmt
svokölluðum »Glasgow recovery scale« (15,
17-21). Það skiptir mestu máli í þessari flokkun
hvort sjúklingur er eftir slysið fær um að lifa
sjálfstæðu lífi. Til þess er mikilvægast að hann
haldi andlegri getu sinni nokkurn veginn
óskaddaðri. Auðvitað getur sjúklingnum sjálfum
fundist hann hafa farið illa út úr slysinu þótt
hann, tölfræðilega séð, hafi fengið þokkalegan
bata, þ.e. »moderate recovery«.
Þrjú hundruð tuttugu og sjö sjúklingar náðu
góðum eða þokkalegum bata (77% af 425). Sextíu
og fimm dóu (15%). Mestum áhyggjum valda
þeir 33 sjúklingar, sem hafa fengið svo alvarlega
heilasköddun, að þeir hafa alltaf síðan verið
öðrum háðir. Það eru um það bil fjórir sjúklingar
á ári sem þannig bætast í hópinn, tafla VI.
Það skiptir i tvo hópa með árangur eftir því hvort
sjúklingur er með einhverja meðvitund (í dvala
eða betra ástandi) eða í dái
(decerebrate/decorticate) eða þaðan af verra
ástandi, dauðadái. í fyrrnefnda hópnum (351
sjúklingur) er árangur yfirleitt góður, lélegur bati
samt hjá 18 og 13 dóu. í síðarnefnda hópnum (74
sjúklingar) deyja eða hljóta lélegan bata 38 af 45
sjúklingum í dái (85%). Aðeins einn af
sjúklingum í dauðadái lifði af, en fékk lélegan
bata, tafla VII.
Miðað við einstaka áverka eru batahorfur bestar
hjá sjúklingum með hægbráðar eða hægfara
innanbastsblæðingar. Þar eru líka flestir
sjúklinga með góða og allgóða meðvitund við
komu. Bráðar blæðingar utan basts og blæðingar
í heilavef og/eða heilamar, hafa allgóðar
batahorfur, (en síðarnefndi áverkinn er þó mun
algengari).
Verstar batahorfur hafa þeir sem hafa fengið
bráða innanbastsblæðingu eða útbreitt heilamar,
enda eru þar flestir í dái eða dauðadái.
Tekið var saman hverjir það voru, sem hlutu
lélegan bata eða dóu. Hlutfall slíkra sjúklinga er
lægst fram að 10 ára aldri (7-8%), hækkar svo ört
í um 30% á aldrinum 15-29 ára, lækkar svo í um
Table VI. Serious head injuries. Admissions to the
ICU, City Hospital, Reykjavik, Iceland, 1973-1980.
Recovery.
Grades of recovery Number (%)
1 Good 2 Moderate disability 3 Severe disability 4 Vegetative state 5 No recovery, sleeping coma 6 Death . 293 (69) . 34 (8) . 31 (7) ■ 2 (-) - (-) . 65 (15)
Total 425 (99)
Table VII. Serious head injuries. Admissions to the ICU, City Hospital, Reykjavik, Iceland, 1973-1980. By state of consciousness at admission and recovery.
State of consciousness on admission Grades of recovery
1 2 3 4 5 6 All
1,2 Awake, somnolent or stuporous 3 Semi-coma 4 Coma 5 Deep-coma 221 13 9 - 69 17 9 - 3 4 13 1 - - - 1 - 6 249 - 7 102 - 24 45 - 28 29
Total 293 34 31 2 - 65 425