Læknablaðið - 15.04.1987, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ
127
SJÚKLINGAR OG AÐFERÐIR
Athugun þessi nær til 65 sjúklinga, yngri en 13
ára, sem fengu sjúkdómsgreininguna »bráð
speldisbólga« við innlögn á háls-, nef- og
eyrnadeild Centrallasarettet í Váxjö (CLV) á
fimmtán ára tímabili, eða frá 1969 til 1983. CLV
er aðalsjúkrahús Kronobergsléns i suður Svíþjóð,
sem í byrjun árs 1984 taldi 174.319 íbúa.
í Kronobergsléni er bráð sjúkrahjálp með þeim
hætti að sjúklingur eða aðstandendur hafa sjálfir
beint samband símleiðis við sjúkrahús eða leita
milliliðalaust á viðkomandi sjúkradeild, í þessu
tilviki HNE-deild, sem sinnir öllum tilfellum með
öndunarörðugleika innan Kronobergsléns.
Váxjö er miðsvæðis í Kronobergsléni og munu
þeir sem lengst eiga að sækja þurfa að fara um
120 km veg. Samgöngur eru góðar um lénið og
sjaldgæft að veður eða ófærð hamli ferðum. Eru
sjúkraflutningar því nær einvörðungu með bílum
og tekur flutningur á sjúkrahúsið þvi í hæsta lagi
um eina til tvær stundir eftir því hve greitt er ekið.
Einungis þau börn, sem höfðu skýr einkenni
bráðrar speldisbólgu samkvæmt sjúkraskýrslu við
komu á sjúkrahús voru tekin með i athugun
þessa. Höfðu börnin einkennandi sjúkrasögu, svo
og sýnilegan þrota og roða á speldi samfara
einkennum alvarlegrar sýkingar, enda þótt
mismunandi væri hversu meðtekin börnin voru,
svo sem fram kemur við athugun þessa.
Meðferðarferli barna með öndunarörðugleika er í
föstum skorðum við HNE-deild CLV. Við komu
voru sjúklingar skoðaðir á sjúkramóttöku af
vakthafandi lækni. Væru einkenni væg og
speldisþroti óverulegur voru börnin lögð á
legudeild HNE-deildar undir nánu eftirliti og
gefið sýklalyf munnleiðis eða í æð. Við alvarlegri
öndunarörðugleika var barnið flutt án tafar á
skurðstofu HNE-deildar þar sem búin var
aðstaða til bráðrar barkaskoðunar eða
barkaskurðar ef pípusetning tækist ekki. Voru
reyndir svæfingarlæknar og háls-, nef- og
eyrnalæknar kvaddir til að pípusetja barnið. Var
barnið svæft með blöndu ildis, glaðlofts og
halótans og pípusett með sjálföndun, fyrst um
munn, síðan nefleiðis og tryggilega frá
pípuendanum gengið þannig að sem minnst hætta
væri á að barnið gæti dregið pípuna í ógáti sjálft.
Var við pípusetninguna notuð minnsta mögulega
pípustærð hverju sinni. Bláæðarleggur var settur
á meðan á svæfingu stóð og barninu gefið
klóramfenikól; dagsskammtur: 100 mg/kg
líkamsþunga, og einn skammtur barkstera,
hydrókortison, m.t.t. speldisþrota og einkenna að
mati læknis hverju sinni.
Var barnið síðan flutt á gjörgæsludeild til
hjúkrunar og meðferðar þar sem það var lagt í
rakatjald. Þann tíma sem barnið lá með pípu i
barkamynni fékk það vökva í bláæð til næringar
og róandi lyf, dróperidól ásamt díasepam, í
bláæð, til að draga úr óþoli vegna pípunnar.
Pípuúttaka var síðan ákveðin af háls-, nef- og
eyrnalækni og svæfingarlækni í sameiningu
m.t.t. þrota á speldi, auk þess sem litið var til
lækkandi sótthita og hvítfrumafjölda.
Eftir pípuúttöku var barnið flutt á legudeild
HNE-deildar og klóramfenikólgjöf hætt, en þess í
stað gefið breiðvirkt sýklalyf munnleiðis, auk
hóstastillandi lyfs og dropa við nefstíflu ef þörf
var. Þegar börnin voru orðin einkennalaus voru
þau útskrifuð, en lyfjameðferð haldið áfram í eina
viku. Fjórum til sex vikum eftir heimferð komu
börnin til eftirlits á göngudeild HNE-deildar, þar
sem framkvæmd var venjuleg skoðun auk
óbeinnar barkakýlisskoðunar, og ef grunur var
um barkaþrengsl öndunarmæling. Reyndist hjá
þeim sjúklingum, sem hér er gerð grein fyrir ekki
frekari þörf endurkomu til eftirlits.
Mismunargreining. Við sjúkdómsgreiningu og
ákvörðun meðferðar barns með skyndilega
öndunarerfiðleika er mikilvægt að hafa á
hraðbergi mögulega orsakavalda, þ.e.a.s.
mismunargreiningu bráðrar speldisbólgu, þar sem
tíminn er oft naumur og barninu hrakar skjótt sé
rétt meðferð ekki hafin án tafar. Bráð
speldisbólga er sjaldgæf hjá börnum yngri en 6
mánaða (5, 17).
Öndunarerfiðleikar af völdum sýkingar.
Sogakvef er algengt meðal barna. Orsakavaldar
eru oftast »parainfluensa« eða »respiratory
syncytial«-veirur, sem valda þrota í slímhúð
neðan raddfæra (18). Er fyrst og fremst um að
ræða yngri börn, með sögu um væga sýkingu í
efri hluta öndunarvega. Getur barnið haft hita, en
sjaldnast verulegan. Einkenni eru væg meðan
barnið er á fótum, helst hæsi og geltandi hósti, en
þegar barnið er lagt niður sígur aukinn þroti í
slímhúðina og barninu verður örðugt um öndun;
innöndunarsog.
Sýking í barkakýli, barka og berkjum veldur
einkennum, sem örðugt getur verið að greina frá
speldisbólgu eða sogakvefi. Megineinkenni eru
hár hiti, andnauð ásamt auknum fjölda
niftsækinna hvítfruma.