Læknablaðið - 15.04.1987, Blaðsíða 26

130
LÆKNABLAÐIÐ
nefleiðis í barkamynni og klóramfenikól gefið í
æð og voru siðan lögð inn til hjúkrunar og
meðferðar á gjörgæsludeild. Reyndist í engu
tilfelli þörf á að framkvæma barkaskurð en allur
útbúnaður til barka- og berknaskoðunar með
stífri berknasjá svo og til barkaskurðar var ávallt
tekinn fram og til reiðu við pípusetningu.
Hjá flestum barnanna, eða 60 af hundraði, var
pípa tekin á þriðja dægri.
Höfðu 14 barnanna pípu skemur, en fjögur börn
lengur eða í fjögur dægur, samanber mynd 6. Var
leitast við að framkvæma pípuúttöku að morgni
þannig að eftirlit með barninu væri sem best
fyrstu klukkustundirnar eftir pípuúttökuna. Voru
börnin flutt af gjörgæsludeild á legudeild
HNE-deildar þegar sýnt var að pípuúttaka hafði
heppnast. Legutimi barnanna sést á mynd 7, en 90
af hundraði barnanna dvöldu 4 dægur eða
skemur á sjúkrahúsi.
Ekki reyndist verulegur munur á meðallegutíma
barnanna hvort sem þau fengu pípu setta í
barkamynni eða ekki.
Fylgikvillar: Tvisvar kom fyrir að barn drægi
sjálft út pípu á öðru dægri. Var í hvorugu tilviki
nauðsynlegt að leggja pípuna að nýju. Börnin tvö
voru á aldrinum þriggja og fimm ára og
heildarlegutími þeirra fjögur og þrjú dægur.
Hvað varðar síðkomna fylgikvilla, svo sem
barkaþrengsl hefir slíkra ekki orðið vart meðal
þeirra 65 barna sem hér er lýst.
UMRÆÐA
Eins áður er fram komið er ársdreifing jöfn þegar
litið er til þess fimmtán ára tímabils, sem
könnunin nær til og gegnir sama máli um
árstíðadreifingu. Enda þótt ákveðinni fylgni hvað
varðar árstíðadreifingu hafi verið haldið fram (3,
17, 20), þá tölfræðileg rök því til stuðnings.
í greinum um bráða speldisbólgu er áberandi að
áhersla er lögð á skjóta greiningu og meðferð (1,
4, 21). Við skoðun sjúkraskýrslna þeirra 65
barna, sem hér er lýst kom í ljós að með nokkur
hafði verið leitað á heilsugæslustöðvar í fyrstu. í
einu slíku tilviki var barninu vísað heim, þar sem
því hrakaði skjótt og er foreldrar leituðu síðan
með barnið beint á HNE-deild var það verulega
meðtekið. Því miður mun síður en svo um
nokkurt einsdæmi vera þar að ræða.
Hafa t.d. Baugh og Baker (3) við
Michiganháskóla í Bandaríkjum
Norður-Ameríku bent á að sjúkdómsgreining
tilvísandi lækna reyndist rétt í einungis 61 af
hundraði tilfella barna með bráða speldisbólgu.
Niðurstaða prófessor Milner við
háskólasjúkrahúsið í Nottingham, Englandi (22)
er enn alvarlegri, þar sem hann upplýsir að
samkvæmt nýlegri könnun var sjúkdómsgreining
heimilislæknis rétt hjá einungis fimmtungi þeirra
barna sem hlutu sjúkdómsgreininguna bráð
speldisbólga við pípusetningu. Undirstrikar þetta
nauðsyn þess að nákvæmlega sé gengið úr skugga
um ástand speldis hjá öllum börnum með
öndunarörðugleika.
Enda þótt einkennandi saga og sjúkdómseinkenni
auðveldi greiningu þá er skoðun speldis
undirstaða sjúkdómsgreiningar. Nánast
undantekningarlaust er hægt að ganga úr skugga
um speldisþrota með skoðun um munn fáist
barnið til þess að gapa vel, eða ef vægilega er stutt
á tungurót með tunguspaða (11, 23). Kemur þá
rautt og þrútið speldið í ljós. Mikilvægt er þó að
fara að öllu með gát og gæta þess að barnið verði
fyrir sem minnstum óþægindum og græta barnið
ekki, sem oftast er best komið sitjandi í
móðurskauti.
Hefir t.d. verið lýst öndunarstöðvun við lögn
bláæðarleggs hjá vakandi barni (24). Því skyldi
bíða með töku blóðsýna og annars þess sem
komið gæti barninu í uppnám uns það hefir verið
svæft og öndunarvegur tryggður. Þar sem oftast
er auðvelt að ganga úr skugga um útlit speldis
sýnist gildi röntgengreiningar við greiningu
bráðrar speldisbólgu vera takmarkað (16). Sést
þroti á speldi, sem og könnu- og speldisfellingum
vel á hliðarmynd (25), en ekki má gleymast að við
aðskotahluti í efri loftvegum, sem getur verið
nærtæk mismunargreining þegar smábörn eiga i
hlut, er oft um smáa plasthluti að ræða. Geta
slíkir plastbitar verið illgreinanlegir á
röntgenmynd. Röntgengreining getur verið til
hjálpar hvað varðar greiningu speldisþrota ef slík
rannsóknaraðstaða er fyrir hendi á skurðstofu en
vart er réttlætanlegt að senda barn með
öndunarörðugleika til rannsóknar á röntgendeild.
Sé sjúkdómsgreining erfiðleikum bundin er
öruggast að svæfa barnið á skurðstofu og
framkvæma barkakýlisskoðun til greiningar.
Sýnist barkalok og barkakýli eðhleg er hægt að
halda rannsókninni áfram með barka- og
berknaskoðun m.t.t. aðskotahlutar í loftvegum.
Ekki hefir verið föst regla á HNE-deild CLV að
taka sýni til sýklaræktunar frá koki eða blóði, þar
sem draga má í efa lækningalega þýðingu
kokræktunar við sýkingar af völdum HiB, (3,