Læknablaðið - 15.04.1987, Blaðsíða 8

116
LÆKNABLAÐIÐ
Eitt hundrað áttatíu og tveir reyndust vera með
höfuðkúpubrot og 75 með innkýld brot, samtals
257 (60*70), en 421 í heildarkönnuninni (29% af
1.435). Þetta háa hlutfall á gjörgæsludeild talar ef
til vill sínu máli um þýðingu röntgenmynda af
höfði, en á það hefur verið bent áður en þótt
umdeilanlegt, sérstaklega af röntgenlæknum.
í 86 tilfellum var um að ræða heilahristing
eingöngu og í 123 tilfellum brot með eða án
heilahristings, samtals 209. í 82 tilfellum voru
meiri háttar heilaáverkar án brots og í 134
tilfellum samfara broti, samtals 216.
Af 421 sjúklingi með brot (af 1.435) voru 257
(60%) lagðir inn á gjörgæsludeild og 134 þeirra
(32% af 421) reyndust hafa meiri háttar
heilaáverka.
Meiri háttar heilaáverkum var skipt í sex flokka,
þ.e. utanbastsblæðingu, bráða
innanbastsblæðingu, blæðingu inn í heilavef
og/eða heilamar, útbreitt heilamar (diffuse brain
injury), hægbráða innanbastsblæðingu og
hægfara innanbastsblæðingu (12-14).
Aðgerðafjöldi á höfði var frá 19-38 á ári, flestar
aðgerðir árið 1976, en að meðaltali 28 á ári. Ekki
varð vart við marktæka fjölgun aðgerða á þessum
árum.
Eins og nærri má geta voru flestar aðgerðir á
höfði eftir fall (53%) og umferðarslys (40%) og
sama er að segja um öndunaraðstoð (intubation).
Flest skotsár þörfnuðust aðgerðar. »Aðrar
aðgerðir« voru fjórum sinnum algengari eftir
umferðarslys en fall. Um það bil 7% sjúklinga
eftir fall og 25% sjúklinga eftir umferðarslys
þurftu á »öðrum aðgerðum« að halda, tafla V.
Ekki var eða er óalgengt að sami sjúklingurinn
gangist undir fleiri skurðaðgerðir en eina á höfði,
sem og annars staðar, með mislöngu millibili. Í
þeim tilfellum, þar sem um marga alvarlega
áverka er að ræða, tekur hver sérfræðingurinn
við af öðrum og þannig er kannski unnið alla
nóttina eða daginn. Getur aðgerðartími á
skurðstofu þá orðið æði margar klukkustundir.
Einnig kemur fyrir að tvær aðgerðir eru gerðar á
sjúklingnum samtímis.
Blæðing í heila og/ eða heilamar reyndist
langstærsti hópurinn. Þarnæst kom bráð
innanbastsblæðing. Utanbastsblæðing var
óalgengust, en aðrir hópar nokkuð jafnir.
Athyglisvert er að bera saman orsakir og áverka.
Tveir algengustu áverkarnir skiptust nokkuð jafnt
milli falls og umferðarslysa. Þess ber þó að geta,
að í heild er fall miklu algengari orsök, en sem
sagt ekki eins hættuleg. Útbreitt heilamar er
áberandi langoftast eftir umferðarslys. Þetta er í
samræmi við það sem áður er vitað og kennt um
hinum mikla hraða í umferðarslysum. Aðrir
áverkar voru tíðastir eftir fall.
Meðferð. Meðferð beinist til að byrja með fyrst
og fremst að öndunarvegum og blóðþrýstingi.
Strax og það er komið í gott horf eru
framkvæmdar nauðsynlegar rannsóknir og síðan
aðgerð ef þurfa þykir. Kappkostað er að halda
niðri þrýstingi i höfði og þrýstingsmælir notaður
til að fylgjast með árangri meðferðar (15, 16).
Gerðar voru samtals 287 aðgerðir á 209
sjúklingum, þar af 221 á höfði hjá 183 sjúklingum
(43% af 425 eða 13% af 1.435). Þá voru og gerðar
aðgerðir annars staðar en á höfðinu í allmörgum
tilfellum. Auk þessa þurftu 29 sjúklingar til
viðbótar á meiri háttar öndunaraðstoð að halda
(intubation, artificial respiration), án þess að þeir
færu í aðgerð, tafla IV.
Table IV. Serious head injuries. Admissions to the
ICU, City Hospital, Reykjavik, Iceland, 1973-1980.
Number of patients undergoing operation and number
of operations.
Site of operation Number of patients Number of operations
Head only 167 200
Head and other sites 16 53*)
Other sites only 26 34
Total 209 287
*) Head: 21 and other sites: 32 operations.
Table V. Serious head injuries. Admissions to the ICU,
City Hospital, Reykjavik, Iceland, 1973-1980.
By causes and operations.
Intubation &
artifídal
Operations Other respiration
Causes on head operations only All
Falls........... 81 11 5 153
Traffic
accidents... 74 46 20 184
Accidental
blows...... 22 3 1 24
Assaults...... 9 - - 12
Sport............ 4 - - 6
Gunshots .... 9 3 3 13
Riding........ 4 2 - 14
Others........ 18 1 - 19
Total 221 66 29 425