Læknablaðið - 15.12.1989, Síða 51

LÆKNABLAÐIÐ
417
sem hrjá vísindatímaritin. Annars vegar
er aukinn kostnaður vegna fjárfestingar
í tæknibúnaði og rekstrarkostnaður vex
samhliða. Hins vegar er baráttan harðnandi
um takmörkuð úrræði, sem tiltæk eru hjá þeim
er að jafnaði fjármagna vísindarit, en það eru
stéttarfélög, auglýsendur, bókasöfn, einstakir
áskrifendur og áskrifendahópar. Allir verða
varir við vaxandi vandræði og erfiðleikar
tímaritanna við að afla nauðsynlegra fjármuna
aukast stöðugt. Þar sem prentfrelsið er oft á
vissan hátt tengt fjárhagslegu frelsi, aukast
líkumar á því, að ófrelsi haldi innreið sína
á ritstjómarskrifstofumar, þegar illa árar.
Afleiðingin gæti orðið vængstíft eða dautt
tímarit og er hvorugur kosturinn fýsilegur.
Samhliða þessari þróun höfum við á síðustu
áratugum orðið vitni að tæknibyltingu á
sviði miðlunartækni, þar sem er tilkoma
tölvunnar. Sú bylting hefir að minnsta kosti
haft sömu þýðingu fyrir mannleg tjáskipti og
framlag Gutenbergs hafði fyrir prentlistina.
Vísindamiðlun hefir á undanfömum árum
fengið nýjar víddir og skulu aðeins nokkrar
nefndar:
* Bókasafnstölvugagnabankar, sem í eru
tilvitnanir og útdrættir.
* Tölvugagnabankar með óstyttum
greinatextum.
* Uppsláttarverk í tölvugagnabönkum.
* Tölvuforrit fyrir greiningu sjúkdóma og
meðferð þeirra.
* Sjónvarpsráðstefnur um gervihnetti í
mörgum heimsálfum samtímis.
Þetta em aðeins örfá dæmi um tiltök í
varveizlu og miðlun þekkingar, þegar
rafeindatækninni er beitt. Samtímis er
létt á bréfberunum, þegar tekin er í
notkun ný sjónvarps- og símatækni, beinn
gagnaflutningur milli tölva, rafeindapóstur
og að sendir eru disklingar og snældur í stað
pappírshlaðanna áður. Er því vart að furða,
þó að tímaritin standi höllum fæti gagnvart
þessari miðlunartækni í hinni fögru veröld,
sem engan óraði fyrir að væri á næsta leiti.
MARKMIÐ
En leggjum nú vandkvæðin á hilluna um
stund og setjum upp óskalista fyrir miðlun
læknavísindanna um ókomin ár.
Hver eru mikilvægustu markmiðin, sem þarf
að ná, þegar (og ef) skipuleggja á tímarit
framtíðarinnar?
Markmiðin verða að vera ljós og greinilega
orðuð og skilgreina þarf hver lesendahópurinn
á að vera. Með það að leiðarljósi má ákvarða
krókalausa ritstjómarstefnu, ákveða útlit
og mörk efnis og þá er hægt að greina
væntanlegum lesendum frá því, hvaða gagn
megi hafa af tímaritinu. Þannig er tímaritinu
markaður flötur í miðlunarmynstrinu.
Aðgengi verður að setja framarlega í
forgangsröðina, því það er ekki eingöngu
vegna greinarhöfunda að miðlunin verður.
Með eins litlum töfum og hægt er, ber að
uppfræða lesendahópinn - bæði með því að
veita stöðugt yfirlit yfir það, sem er nýtt og
það þarf að gera mönnum kleift að finna það,
sem þeir hafa þörf fyrir hverju sinni.
Gæðin verða að sjálfsögðu að vera mikil.
Lesendumir verða að geta treyst því, að
gerð hafi verið fullnægjandi gæðakönnun
á greininni í samræmi við tilgang blaðsins.
Samtímis verða skráðar heimildir að vera
aðgengilegar, lesandinn verður að geta gengið
úr skugga um það, að höfundar, ritstjóm og
dómendur hafi unnið sitt verk skammlaust.
Tímaritið þarf að leggja áherzlu á það, að
birta nýjungar fremur en eldri fróðleik.
Osveigjanlegar kröfur til forms og innihalds
viðhalda vísindaþróuninni. Samtímis þarf
að ræða forsendur kenninga, aðferðafræði
og félagsfræðilegar forsendur, vegna þess
að tímaritið á ekki einungis að endurspegla,
heldur á það einnig að halda nýjungum á lofti
og að efna til umræðu.
Þó svo að mikið efni komi af heimaslóðum
og því beri auðvitað að sinna af alúð, verða
menn einnig að horfa út fyrir túnfótinn.
I vísindaþróuninni eru alþjóðleg viðhorf
hreinlega lífsnauðsynleg. Alþjóðleg samvinna
og miðlun eru mikilvægt hreyfiafl og sérhvert
tímarit getur tekið þátt í því. Tungumála- og
menningarhindrunum verður að ryðja úr vegi.
I samkeppninni um tíma og áhuga lesenda
þurfa fagurfræðileg sjónarmið að fá
virðulegan sess meðal markmiðanna. Höfða
þarf til skynjunar lesenda á markvissan
og uppbyggilegan hátt, ekki aðeins með
því að beina athyglinni að nýjungum í
lyfjaframleiðslu, heldur einnig að hlutlægri
miðlun vísindaefnisins.