Læknablaðið - 15.08.1990, Síða 22

292
LÆKNABLAÐIÐ
tilfelli í saursýnarannsóknunum að Keldum (1)
og ávallt mátti rekja þau til smitunar erlendis.
Trichostrongylus sp. Tegundir af þessari
ættkvísl eru algeng sníkjudýr í grasbítum
um allan heim meðal annars hér á landi.
Þær verða allt að 1 cm á lengd og lifa
oftast í mjógöm. Margar þeirra geta farið
í menn en yfirleitt eru sýkingar í mönnum
það vægar að sjúkdómseinkenni eru engin.
Sjúkdómsgreining byggist á því að finna
ormaegg í saur en erfitt er að greina tegundir
sundur á eggjunum. Helstu lyf eru mebendazól
og tíabendasól en auk þess píperasín,
befeníum og pýrantelpamóat.
Eitt tilfelli fannst í saursýnarannsóknunum
að Keldum (1) og var það rakið til smitunar
erlendis.
Ascaris lumbricoides/Ascaris suum.
Mannaspóluormurinn og svínaspóluormurinn
eru náskyldar tegundir jafnvel svo að sumir
álíta að um tvö afbrigði sömu tegundar sé
að ræða. Ormamir lifa í mjógöm manna
og svína og geta orðið um 40 cm langir.
Egg spóluormanna berast út með saur.
Sjúkdómseinkenni eru yfirleitt lítil eða engin
nema mikið sé um ormana. Smitun verður
við neyslu saurmengaðrar fæðu eða vatns.
Sjúkdómsgreining byggist á því að finna
spóluormaegg í saursýnum eða greiningu orma
sem ganga niður eða upp af sjúklingunum.
Helstu lyf eru pýrantelpamóat og mebendasól
en auk þess píperasín og albendasól.
Spóluormar eru algengir í svínum hér á landi
og spóluormar voru algengustu ormamir
sem greindust í mönnum við rannsóknimar
að Keldum eða 44 tilfelli (1). í langflestum
tilvikanna var smitun talin hafa orðið erlendis,
eitt tilfelli var rakið í svínabú hérlendis en
óvíst er um uppruna sýkingar í nokkrum
tilfellum.
Toxocara canis og Toxocara cati.
Hundaspóluormurinn lifir í göm hunda og
refa og kattaspóluormurinn í göm katta.
Lífsferlar ormanna í hýslum sínum eru
margbreytilegir og flóknir. Egg ormanna
berast út í umhverfið með saur hunda, refa og
katta. Slæðist þau ofan í menn geta lirfumar,
sem aðeins eru nokkur hundruð míkron á
lengd, borað sér út úr meltingarvegi og farið
á flakk f innri líffærum oft svo mánuðum
skiptir. í langflestum tilfellum eru afieiðingar
lirfuflakksins óverulegar en lendi lirfumar
í viðkvæmum líffærum geta þær valdið
óþægindum. Sjúkdómseinkennin fara eftir
því hvar lirfumar lenda og eru þau því mjög
fjölbreytileg. Sjúkdómsgreining byggist á
mótefnaprófun og/eða vefjaskoðun. Helstu
lyf eru tíabendasól, albendasól og ívermektín.
Spóluormar eru algengir í hundum, refum
og köttum hér á landi og telja má víst að
fólk fái stundum í sig slíkar lirfur enda þótt
höfundar viti ekki til þess að slík tilfelli hafi
verið staðfest hér á landi.
Enterobius vermicularis. Njálgurinn
lifir í ristli manna og er um 1 cm á
lengd. Kvendýrin skríða á kvöldin út í
endaþarmsopið og verpa þar eggjum sínum.
Menn smitast við það að fá eggin ofan í
sig. Sjúkdómseinkennin eru fiðringur við
endaþarmsop meðan kvendýrin eru að verpa.
Sjúkdómsgreining byggist oftast á því að
finna njálginn við endaþarmsop. Helstu lyf
eru pýrantelpamóat og mebendasól en einnig
má nota píperasín.
Njálgurinn er algengur hér á landi.
Það kann því að koma á óvart að í
saursýnarannsóknunum að Keldum fannst
hann aðeins í 9 af þeim sýnum sem rannsökuð
voru (1). Astæðan er sú að njálgurinn verpir
ekki eggjum sínum í meltingarveginum heldur
utan endaþarmsops og eggin finnast því
sjaldan í saursýnum.
Trichuris trichiura. Svipuormurinn lifir
í ristli manna og er um 3-5 cm á lengd.
Eggin berast út með saur hýsilsins og smitun
verður ef eggin berast ofan í menn. Mikil
sýking getur valdið langvarandi niðurgangi.
Sjúkdómsgreinig byggist á því að finna
egg ormsins í saursýnum. Helsta lyf er
mebendasól.
Ormurinn er algengur í hita- og
heittempraða beltinu. Tólf tilfelli fundust í
saursýnarannsóknunum að Keldum (1) og má
rekja þau öll til smitunar erlendis.
Wuchereria bancrofti. Ormur þessi lifir
í sogæðum manna. Kvendýrin verða allt
að 10 cm löng en aðeins 3 mm í þvermál.
Fæða þau lirfur sem berast út í blóðrásina.
Blóðsjúgandi mýflugur fá lirfumar í sig, þar
þroskast lirfumar áfram og berast að lokum
aftur í menn þegar mýflugan sýgur aftur
blóð. Fullorðnu ormamir geta stíflað sogæðar