Læknablaðið - 15.10.1990, Síða 26

392
LÆKNABLAÐIÐ
Ábendingar fyrir fleygskurði eru nokkuð
misjafnar. Á flestum stöðum hefur verið
miðað við æxli sem liggja útlægt í brjóstinu
og eru minni en tveir sentimetrar í þvermál. Á
allra síðustu árum hafa ábendingar víða breyst
og ræðst tegund aðgerðar af því hvort unnt
er að framkvæma fieygskurð, þannig að útlit
brjóstsins haldist viðunandi.
Kostir fleygskurðar umfram brottnám
brjóstsins eru augljósir fyrir sjúklinginn,
einkum varðandi útlit, sé það viðunandi.
Niðurstöður margra rannsókna benda til þess
að sjálfsímynd og félagsleg aðlögun kvenna
sem gengist hafa undir fleygskurð sé að öðru
jöfnu betri en sé allt brjóstið fjarlægt (9-11).
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna
útlitsárangur meðal íslenskra kvenna, sem
gengist hafa undir þessa tegund aðgerðar. Ekki
var lagt mat á læknisfræðilegan árangur, þar
sem tiltölulega skammur tími er liðinn frá því
aðgerðir voru framkvæmdar.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Efniviðurinn í þessári afturvirku rannsókn eru
konur sem gengist höfðu undir fleygskurð á
brjósti vegna krabbameins frá ársbyrjun 1983
til októberloka 1987, þ.e. áður en skipuleg leit
að brjóstakrabbameini með röntgenmyndatöku
hófst (nóvember 1987). Leitað var að
tölvufærðu aðgerðamúmeri fleygskurðar
í aðgerðarskrá handlækningadeildar
Landspítalans, en í tölvuskráningarkerfi
krabbameinslækningadeildar Landspítalans
var leitað að sjúklingum sem fengið höfðu
geislameðferð á brjóst á sama tímabili.
Sjúkraskrár voru yfirfamar og eftirtalin
atriði skráð: aldur við greiningu, einkenni,
staðsetning æxlis í brjóstinu, skurðlæknir
og sjúkrahús, tegund aðgerðar, stærð æxlis
og ástartd holhandareitla samkvæmt svari úr
vefjarannsókn, krabbameinslyfjameðferð og
geislameðferð.
Teknar voru fjórar litskyggnur af
brjóstum hvers sjúklings, að meðaltali 12
mánuðum eftir aðgerð (3-52 mán.). Þrír
aðilar, krabbameinslæknir, lýtalæknir og
hjúkrunarfræðingur skoðuðu myndirnar óháðir
hver öðrum og mátu útlitsárangur. Stuðst var
við mat úr niðurstöðum sambærilegra erlendra
rannsókna og árangur metinn á eftirfarandi
hátt: a) mjög góður, b) góður, c) sæmilegur,
d) lélegur.
Fyrir skurðaðgerð voru teknar röntgenmyndir
af brjóstum 45 sjúklinga. Eftirlitsmyndir hafa
verið teknar af 41 sjúklingi, þar af tvisvar af
14 sjúklingum og þrisvar af þremur. Fyrstu
eftirlitsmyndimar voru teknar að meðaltali
átta mánuðum eftir aðgerð (2-30 mán.). Allar
þessar myndir hafa verið endurskoðaðar af
tveimur höfundanna (PH og BFS) með tilliti
til eftirtalinna atriða:
a) fyrir aðgerð: húðþykkt, fjarlægð frá
geirvörtu að æxli, dýpt æxlisins í brjóstinu,
vefjamynstur (Wolfe’s flokkun), stærð
brjóstsins og stærð æxlisins;
b) eftir aðgerð: þéttleiki meðhöndlaða
brjóstsins miðað við hitt brjóstið,
hreyfióskerpa myndarinnar, aflögun brjóstsins,
húðþykkt og hvort um var að ræða aukningu
á þéttleika í undirhúð miðað við röntgenmynd
sem tekin var fyrir meðferð.
Sjúklingar vom spurðir bréflega um eftirtalin
atriði:
* hvemig greindist sjúkdómurinn (fannstu
hnútinn sjálf, fannst hann við hópskoðun,
fannst hann við venjulega læknisskoðun,
annað?)
* veistu um nákomna ættingja sem
fengið hafa krabbamein í brjóst (móðir,
móðursystir, amma, systir?)
* ef þú mættir velja núna á milli þess að láta
fjarlægja allt brjóstið eða gangast undir
fleygskurð og þér væri sagt að árangur yrði
sá sami, hvora skurðaðgerðina kysir þú nú?)
* hvemig finnst þér útlitsárangur eftir
meðferðina vera: 1) Mjög góður. 2) Góður.
3) Sæmilegur. 4) Lélegur.
Tölfræðileg marktækni var könnuð með
Mann-Whitney prófi og t-prófi.
NIÐURSTÖÐUR
Við tölvuleit hafðist upp á 56 konum sem
gengist höfðu undir fleygskurð vegna
krabbameins á umræddu tímabili. Rannsóknin
nær þó einungis til 49 þeirra, þar sem
litskyggnur eða svör við spumingum vantaði
hjá sjö sjúklingum.
Á mynd 2 er sýndur fjöldi sjúklinga eftir
árum. Þess ber að gæta, að tvo mánuði vantar
á árið 1987 eins og áður hefur verið nefnt og
hafa væntanlega fleiri en 16 sjúklingar gengist
undir fleygskurð það ár.