Læknablaðið - 15.10.1990, Blaðsíða 29

LÆKNABLAÐIÐ
395
að enginn marktækur munur var á milli
hópanna varðandi endurvakningu sjúkdómsins
eða lífslíkur, væri geislameðferð beitt eftir
fleygskurðinn (5, 7, 8, 14).
Þessar niðurstöður hafa ýtt undir þá skoðun
að horfur sjúklinga með brjóstakrabbamein
séu mun ntinna háðar umfangi og eðli
staðbundinnar meðferðar, þ.e. skurð- og
geislanteðferðar, en áður var talið. Til
lengri tíma litið hefur megin þýðingu,
hvort sjúkdómurinn hafi náð að meinvarpa
sér þegar við greiningu eða ekki. Líklegt
er talið að krabbameinslyfjameðferð, og
ef til vill hormónameðferð eftir aðgerð,
deyði æxlisfrumur sem þegar hafa sáð sér
hjá ákveðnum hluta sjúklinga. Fjölmargar
rannsóknir á síðari árum hafa sýnt að meðferð
af þessu tagi lengir sjúkdómsfrían tíma og
lifun um nokkur ár hjá ákveðnum undirhópum
sjúklinga (15, 16).
Geislameðferð á brjóstvefinn eftir fleygskurð
minnkar líkur á staðbundinni endurvakningu
úr 30% innan fimm ára í um 7% (5). Hins
vegar sýna flestar rannsóknir að staðbundin
endurvakning í brjóstinu eftir fieygskurð
dregur ekki úr lífslíkum öfugt við staðbundna
endurvakningu eftir brottnám brjóstsins.
Langoftast er í síðara tilvikinu um að ræða
fjarmeinvörp samhliða og fylgja slíkri
endurvakningu þar af leiðandi slæmar horfur,
þegar til langs tíma er litið (3, 5).
Ábendingar fyrir fleygskurði voru til skamms
tíma æxli sem liggja útlægt í brjóstinu, að
jafnaði ekki stærri en 2 sm. Á síðari árum
hefur minna tillit verið tekið til stærðar æxlis
en ábendingar hljóta ávallt að ráðast af vilja
sjúklingsins annars vegar og hins vegar af því
hvort skurðlæknir treystir sér til að tryggja
góðan útlitsárangur. Hefur hann þá einkum
í huga stærð æxlis í samanburði við stærð
brjósts. Helsti ávinningur fleygskurðar er sá
að konan heldur brjóstinu, en hann er lítils
virði ef útlitsárangur er lélegur.
Allmargar rannsóknir hafa verið birtar um
útlitsárangur eftir fleygskurð og í flestum
þeirra, 60-90%, er hann góður eða mjög
góður (11, 17-29). Svo virðist sem mat
sérfræðinga á útlitsárangri sé að jafnaði
lakara mati sjúklinganna, en hinir síðamefndu
virðast yfirleitt ánægðari með árangurinn (11,
28, 30). Niðurstöður rannsóknar okkar eru
mjög sambærilegar við niðurstöður erlendra
rannsókna, þannig að við virðumst að minnsta
kosti standa öðmm þjóðum jafnfætis á þessu
sviði.
I örfáum af erlendu rannsóknunum hefur
árangur verið metinn bæði frá sjónarhóli
sjúklinga og fagmanna (21, 28, 31).
Engin rannsókn hefur verið birt, svo okkur
sé kunnugt, þar sem allar röntgenmyndir hafa
verið endurskoðaðar og metnar fyrir og eftir
meðferð og bomar saman við ofangreind
atriði. Nánari lýsing á þessum atriðum verður
birt annars staðar (36).
í þessu felst styrkur fyrirliggjandi rannsóknar
umfram aðrar. Veikleikar hennar eru hins
vegar fæð sjúklinga og að mat fór fram og
litskyggnur voru teknar mjög mislöngum tíma
eftir að meðferð lauk.
í mörgum rannsóknum hefur verið bent á
ýmsa þætti sem kunna að rýra útlitsárangur.
Svo virðist sem geislaskammtur hærri en
50 Gray leiði að jafnaði til svo mikillar
örvefsmyndunar í brjóstvefnum að
útlitsárangur versni hlutfallslega mikið við
hærri skammta (19, 24). Sé fjöllyfjameðferð
beitt jafnhliða geislameðferð, má yfirleitt
gera ráð fyrir meiri bráðum og síðkomnum
aukaverkunum er leiða til lakari árangurs hvað
útlit varðar (17, 22, 23, 32).
Danir hafa nýlega tekið í notkun nýja
meðferðaráætlun fyrir brjóstakrabbamein
(DBCG-89) og er þar gert ráð fyrir að
draga úr krabbameinslyfjameðferð meðan
á geislameðferð stendur einmitt af þessum
sökum (33).
Því stærri sem æxli eru við greiningu þeim
mun verri virðist útlitsárangur eftir fleygskurð
(20, 22, 26). Séu aðlæg eitlasvæði einnig
geisluð er útlitsárangur yfirleitt lakari
(26, 27). Ábendingar geislameðferðar á
eitlastöðvar hafa af ýmsum orsökum þrengst
verulega undanfarin ár bæði vestanhafs og
í Evrópu. Danir beita nú til dæmis einungis
geislameðferð á eitlastöðvar hjá konum yngri
en 45 ára með meinvörp í minnst fjórum
holhandareitlum (33).
Staðsetning æxlis í brjóstinu virðist geta haft
áhrif. Krishnan og félagar fengu þannig verri
útlitsárangur hjá sjúklingum með æxli í innri