Læknablaðið - 15.10.1990, Side 39

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 405-10
405
Reynir Tómas Geirsson 1) María Hreinsdóttir 1) Guörún Björg Sigurbjörnsdóttir 1)
Per-Hákan Persson 2)
FÓSTURVÖXTUR ÍSLENSKRA EINBURA
ÚTDRÁTTUR
Framvirk athugun á fósturvexti íslenskra
einbura var gerð með mælingum í 94
heilbrigðum konum á öðrum og þriðja
meðgönguþriðjungi. Allar konumar gátu
dagsett fyrsta dag síðustu tíða nákvæmlega og
höfðu reglubundinn tíðahring. Mælingar voru
gerðar á þriggja vikna fresti á höfuðmálum,
1) þvermáli (biparietal diameter (BPD))
og 2) fram-aftur máli (occipito-frontal
diameter (OFD)), lengd lærleggjar og
upparmsleggjar og tveimur þvermálum
búks. Meðalbúkþvermál var einnig reiknað.
Heildarfjöldi mælinga var 3795 og hver
kona kom að meðaltali í átta mælingar.
Mælingamar voru tölvufærðar og flokkaðar
til úrvinnslu í 12 tveggja-vikna flokka.
Fjölþátta aðhvarfsjöfnur voru reiknaðar
og jafnan sem sýndi besta aðlögun að
mælingunum fyrir hvert mál valin samkvæmt
hæsta ákvörðunarstuðlinum (r2) og minnsta
meðalfráviki (SD) aðhvarfslínunnar. Þriðju
gráðu aðhvarfsjöfnur lýstu best gildum
fyrir beinamælingamar, en annarrar gráðu
jöfnur hæfðu búkmælingunum. Aðhvarfslínur
meðalgilda og tveggja meðalfrávika voru
færðar á flæðirit. Meðalgildi fyrir BPD og
meðalbúkmælingar samkvæmt jöfnum frá
öðmm Norðurlöndum voru borin saman
við mælingar úr þessari athugun. Mælingar
fyrir beinvöxt eru mjög svipaðar á Islandi
og annarsstaðar. Búkmælingamar sýndu
kerfisbundinn mun á þann veg að íslensku
gildin vom að meðaltali um 7% lægri en
sænskar tölur. Þetta byggist sennilega á
mismunandi mælingaaðferðum. Við mat
á fósturþyngd út frá erlendum töflum eða
jöfnum þarf að gera ráð fyrir þessum mun
og nota viðeigandi leiðréttingu.
Frá 1) Kvennadeild Landspítalans, 2) Almenna
sjúkrahúsinu Malmö.
Lykilorð: Fetal growth, prenatal care, ultrasound.
Fyrirspurnir, bréfaskipti: Reynir Tómas Geirsson.
INNGANGUR
Omskoðun í meðgöngu er nú orðin hluti
mæðravemdar hjá öllum þunguðum
konum á Islandi. Hjá þriðjungi kvenna er
meðgöngulengd óviss og jafnvel þegar
áreiðanleg tíðasaga er fyrirliggjandi, reynist
vera meira en viku munur miðað við
ómskoðun hjá einni af hverjum 10 konum í
erlendum athugunum (1-3). Omskoðunin er
notuð til að meta hvort þungun er eðlileg,
hvort möguleiki sé á fósturgöllum, en
fyrst og fremst til að ákvarða væntanlegan
fæðingartíma og meta frávik frá eðlilegum
fósturvexti síðar í meðgöngunni (2).
Viðmiðunargildi fyrir eðlilegan fósturvöxt sem
notuð hafa verið á Islandi, hafa verið fengin
frá Bretlandi (4), Þýskalandi (5), Svíþjóð (6)
eða Bandaríkjunum (7). Tölur, sem liggja
þessum gildum til grundvallar, hafa verið
fengnar með mismunandi mælingaaðferðum,
við mismunandi ómtíðni, með misjöfnum
tölfræðiaðferðum og með mælingum á
fósturvexti annarra þjóðfélaga. Fæðingarþyngd
íslenskra bama er að meðaltali 80 til 200 g
meiri en í nágrannalöndunum (8). Þótt flestar
athuganir bendi til þess að lítill munur sé
á fósturvexti milli einstakra þjóðfélaga eða
jafnvel kynstofna á fyrri helmingi meðgöngu
(9), þá er af ofangreindum ástæðum ekki
sjálfgefið að hægt sé að nota erlenda staðla
til viðmiðunar fyrir íslensk fóstur.
Stærð má meta með tímasettu
þverskurðarúrtaki (cross-sectional study), svo
sem gert hefur verið varðandi fæðingarþyngd
(8). Þá er aðeins fengin ein mæling af
hverjum einstaklingi og gert ráð fyrir því að
gildin dreifist af hendingu jafnt, þannig að
þau endurspegli almennt vöxt einstaklinga í
þýðinu. Gildin svara þó aðeins til einstakra
punkta í vaxtarferli einstaklinga og gefa því
óbeina mynd af vexti. Raunverulegum vexti
verður að lýsa með endurteknum mælingum
af sama einstaklingi (10). Við gerð staðla
fyrir vöxt íslenskra fóstra, sem hér er lýst, var