Læknablaðið - 15.10.1990, Blaðsíða 59

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 419-30
419
SKURÐLÆKNAÞING 1989
Útdrættir úr erindum fluttum á skurölæknaþingi íslands 14.-15.
apríl 1989
ÁRANGUR MEÐFERÐAR Á LÆRLEGGSBROTUM
MEÐ GROSSE-KEMPF INTERLOCKING
MERGNAGLA
Höfimdar: Brynjólfur Mogensen, Stefán Carlsson, slysa-
og bœklunarlœkningadeild Borgarspítalans
Flytjandi: Brynjólfur Mogensen
lnngangur: Kuntscher innleiddi mergnaglann fyrir
tæpum fimm áratugum síðan. Kurlbrot og brot ofar- eða
neðarlega á skaftinu hefur verið erfitt eða illmögulegt
að meðhöndla eingöngu með mergnagla með góðum
árangri. Tii þess að bæta úr þessum vanköntum hannaði
Kuntscher frumgerðina af interlocking mergnagla í lok
fimmta áratugarins. Grosse-Kempf hönnuðu interlocking
mergnaglann eins og hann er þekktur í dag og birtu
fyrstu niðurstöður 1976. Með interlocking mergnagla er
hægt að meðhöndla flestar tegundir skaftbrota á lærlegg
og hefur hann náð mikilli útbreiðslu á síðustu árum.
Hönnun og aðferð: Mergnaglinn er forbeygður, til þess
að passa betur fyrir antecurvationina á lærleggnum.
Frá Trochanter major er hægt að setja sterka skrúfu
skáhallt í gegnum naglann og út í gegnum trochanter
minor. Að auki er hægt að setja tvær þverskrúfur að
neðanverðu í gegnum naglann. Með þessu móti er hægt
að koma í veg fyrir styttingu þrátt fyrir kurlbrot og
hindra snúningsskekkjur.
Efniviður: Sjö sjúklingar með lærleggsbrot voru
meðhöndlaðir með Grosse-Kempf mergnagla frá október
1987 til loka 1988 á Borgarspítalanum. Fimm sjúklingar
höfðu slasast í umferðinni og tveir í vinnunni. Fjórir
voru með fjöláverka.
Niðurstöður: Það var hægt að negla alla óblóðugt
nema einn. Hjá sex sjúklingum var brotunum læst
með skáskrúfu uppi og einni eða tveimur þverskrúfum
niðri. Hjá einum var aðeins mergnaglinn notaður. Hjá
öllum náðist svo góð og stöðug lega að hreyfa mátti
sjúklinga að vild brotsins vegna. Það þurfti að gera tvær
kviðarholsaðgerðir og margar aðgerðir vegna brota eða
brotliðhlaupa hjá fjöláverkasjúklingum. Heildarsvæfingar-
og aðgerðartíminn var mjög langur. Mergneglingin ein
og sér tók langan tíma. Engar staðlægar aukaverkanir
áttu sér stað. Þrír sjúklingar fengu fimm almennar
aukaverkanir en náðu sér. Taka þurfti þverskrúfumar
hjá tveimur sjúklingum nokkrum vikum eftir slysið til
að flýta fyrir beingróanda.
Ályktun: Fjöláverkar hjá sjúklingum sem hljóta kurlbrot
á lærlegg era algengir. Nákvæmt mat í upphafi er
mikilvægt því reikna verður með löngum svæfingar-
og aðgerðartíma. Með Grosse-Kempf interlocking
mergnaglanum er hægt að meðhöndla með góðum
árangri flest kurlbrot á lærlegg.
GERVILIÐAAÐGERÐIR Á ÍSLANDI
Höfundur: Brynjólfur Mogensen, slysa- og
bœklunarlœkningadeild Borgarspítalans
Flytjandi: Brynjólfur Mogensen
Fyrir aldamót var reynt að gera gerviliðaaðgerðir, en
árangur var lélegur eins við mátti búast vegna skorts
á þekkingu og tækni. Það var ekki fyrr en í byrjun
sjöunda áratugarins sem gerviliðaaðgerðir vegna slits
í mjöðm voru gerðar með góðum árangri. Skipti þar
mestu brautryðjandastarf Sir John Chamley sem hannaði
nútíma mjaðmargerviliðinn og innleiddi beinsementið.
Vel hannaðir hnégerviliðir litu dagsins Ijós í lok sjöunda
áratugarins. Langtímaárangur er góður hjá um 90%
sjúklinga eftir gerviliðaaðgerð í mjöðm eða hné.
Gerviliðaaðgerðir á Islandi hófust snemma. Próf. Snorri
Hallgrímsson gerði fyrstu mjaðmargerviliðaaðgerðina
á Landspítalanum 1969. Með tilkomu
bæklunarlækningadeildar Landspítalans 1972 var fljótlega
undir stjóm Stefáns Haraldssonar farið að gera um
og yfir 100 mjaðmagerviliðaaðgerðir á ári. Stefán
Haraldsson gerði fyrstu hnégerviliðaaðgerðina 1976.
í dag eru framkvæmdar gerviliðaaðgerðir á
fimm sjúkrahúsum á íslandi (Borgarspítalanum,
Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri, Landakoti,
Landspítalanum og St. Jósefsspítalanum Hafnarfirði).
Fjöldi gerviliðaaðgerða hefur verið álíka síðustu árin
með nokkuð jafnri dreifingu milli sjúkrahúsanna í
Reykjavík og á Akureyri en mun færri í Hafnarfirði.
Árlega eru gerðar um 180 mjaðma- og 80
hnégerviliðaagerðir með álíka kynskiptingu og
meðalaldur rétt undir sjötugu. Frá upphafi hafa
verið gerðar tæplega 2800 mjaðma- og um 540
hnégerviliðaaðgerðir. Einnig hafa verið gerðar um 100
gerviliðaaðgerðir á öðrum liðum til dæmis fingrum
sjúklinga með iktsýki. Þrátt fyrir hlutfallslega margar
aðgerðir á hverju ári eru um 500 manns á biðlista
eftir aðgerð. Skýringamar á löngum biðlista geta
verið margar en óneitanlega vaknar sú spuming hvort
tíðni á slitgigt í mjöðm og hné sé hærri hér en í
nágrannalöndunum.
SLYSAKOSTNAÐUR Á ÍSLANDI
Höfundur: Brynjólfur Mogensen, slysa- og
hœklunarlœkningadeild Borgarspítalans
Flytjandi: Brynjólfur Mogensen
Erfitt er að fá nákvæmar upplýsingar um slysakostnað
á Islandi þar sem gagnasöfnun um tíðni og skráningu
slysa svo og kostnað er enn ábótavant og skráning ekki
samræmd.
Það er talið að 1987 hafi rúmlega fjórði hver
Islendingur slasast eða alls um 59000 manns.