Læknablaðið - 15.02.1991, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ
87
sjaldgæft vandamál í þessum hópi miðað
við algengið almennt. Innan við 5%
einstaklinganna greinast ineð þessa sjúkdóma
en einstaklingar með þessi vandamál leita
flestir í sérhæfða áfengismeðferð hér á landi.
Skýringin á hærra hlutfalli lyfjamisnotkunar
hjá konum en körlum er sú að hér er í flestum
tilfellum um að ræða konur sem koma vegna
misnotkunar á kvíðastillandi lyfjum, sem
þær hafa oft tekið um árabil en í vaxandi
skömmtum.
Hér er tekinn upp sá háttur að greina
persónuleikatruflanir (personality disorders)
í þrjá flokka (cluster) eins og gert er í
DSM-III-R. í hópi A eru sérkennilegar
persónugerðir (paranoid, schizoid og
schizotypal), í hópi B eru ýmsar, oft
hömlulausar, persónugerðir (antisocial,
borderline, histrionic, narcissistic) og í hópi C
eru almennt hæglátari persónugerðir (avoidant,
dependent, obsessive compulsive, passive
aggressive). Persónuleikavandamál greinast
sem aðalgreining hjá um 8.5% einstaklinganna
og er kynskipting nokkuð jöfn.
Hjónabandsvandamál voru aðalgreiningin
hjá 10.2% einstaklinganna. Konur voru
þar í verulegum meirihluta eða um 60%.
Stundum var það svo að konur komu oft
sem einstaklingar, þó að hjónabandsvandi
væri aðalmálið, karlamir fengust í mörgum
tilfellum ekki til að koma.
Það sem flokkað er hér sem vandamál milli
foreldra og bams (»parent-child«) er oftast að
foreldri, og þá aðallega móðir, leitaði ráða hjá
geðlækni vegna veikinda bams sem þá var oft
komið á fullorðinsár en fékkst ekki til að leita
sér hjálpar. Einnig flokkast hér þegar fólk kom
til að leita ráða vegna aldraðs foreldris sem
var með einkenni um elliglöp (dementiu), en
vildi ekki leita læknis.
Þessir tveir síðast töldu flokkar, það
er hjónabandsvandamál og vandamál í
samskiptum foreldra og bama, ná til um
14.5% þeirra einstaklinga sem komu til
geðlæknis á tímabilinu. Þetta er mun hærra
hlutfall en sýnt er fram á í öðrum rannsóknum
(14).
Mynd sýnir aldursskiptingu sjúklinganna.
Litið er á hópinn sem heild þar sem ekki
reyndist neinn munur á aldursskiptingu karla
og kvenna. Einnig er sýnt fram á hlutfall
einstaklinga sem prómill af heildarmannfjölda
á íslandi miðað við 1. desember 1987
samkvæmt upplýsingum frá Hagstofu Islands.
Þannig má betur átta sig á hvort hlutfallslega
fleiri eða færri sækja til geðlæknisins á
mismunandi aldri. Ljóst er að hlutfallslega
fleiri sækja til geðlæknisins við 25 ára
aldur og færri við bæði 65 og 75 ára aldur.
Hlutfallsleg fækkun á þeim, sem leita til
geðlæknis við 45 ára aldur, er mun minni
en virðist við fyrstu sýn þegar búið er að
taka tillit til heildarfjölda einstaklinga á
aldursskeiðinu 45-54 ára. Þetta kemur heim
og saman við niðurstöður víðtækrar erlendrar
rannsóknar þar sem notkun á sérhæfðri
þjónustu vegna geðsjúkdóma var könnuð (14).
Sú spuming hlýtur að vakna að hve miklu
leyti svona úttekt speglar þjónustu geðlækna
almennt. Vitað er að geðlæknar starfa á
mjög mismunandi hátt. Sumir sérhæfa sig
í ákveðnum meðferðarformum, til dæmis
langtíma samtalsmeðferð. Líklegt er, að
sjúklingahópurinn sé öðruvísi þegar slíkum
starfsaðferðum er nær eingöngu beitt.
Ýmislegt bendir þó til þess, að hópurinn, sem
þessi athugun nær til, gefi nokkrar upplýsingar
um geðlæknisþjónustuna almennt. I fyrsta
lagi nær þessi athugun yfir mjög stóran
hóp einstaklinga og er engin tilraun gerð
til að velja þá, því öllum er sinnt sem leita
aðstoðar. í öðru lagi er kynskipting þessa hóps
svipuð og fram hefur komið í fyrri íslenskum
athugunum, sem hafa náð til allra sem hafa
leitað sér aðstoðar vegna geðræns sjúkdóms
(12,13). Loks er aðsókn eftir aldri hliðstæð
því sem sýnt hefur verið fram á annars staðar
(14).
Sjúkdómsgreiningar í athugun eins og
þessari eru auðvitað aðrar en í hinum ýmsu
athugunum á algengi geðsjúkdóma (15).
Hér er um að ræða hóp, sem leitar sér
aðstoðar hjá geðlækni, en mjög margir aðrir
aðilar en geðlæknar sjá um þessa þjónustu
eins og göngudeildir sjúkrahúsanna, aðrar
meðferðarstofnanir og ekki síst almennir
heimilislæknar.
í bandarískum athugunum sem ná yfir
sex mánaða tímabil (14) hefur komið í
ljós að 6-7% fullorðinna leita sér aðstoðar
vegna geðtrufiana á tímabilinu. Hjá þeim
einstaklingum, sem greindust með geðsjúkdóm
samkvæmt ákveðinni tegund greiningarviðtala