Læknablaðið - 15.03.1994, Síða 29

LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80: 115-123
115
Tómas Guðbjartsson, Guðmundur Vikar Einarsson, Egill Jacobsen, Jónas Magnússon
KRABBAMEIN í NÝRNASKJÓÐU OG
ÞVAGLEIÐURUM
Afturskyggn klínísk rannsókn
ÁGRIP
Harla lítið er vitað um krabbamein í
nýmaskjóðu og þvagleiðurum hérlendis.
Marknrið rannsóknarinnar var að kanna
nýgengi þessara krabbameina, með hvaða
hætti þau greinast og stigun þeirra. Einnig
voru lífshorfur sjúklinganna rannsakaðar.
Klínísk afturskyggn rannsókn var gerð á
sjúklingum sem greindust með krabbamein
í nýmaskjóðu (cancer pelvis renis, n=45)
eða þvagleiðurum (cancer ureteris,
n=13) á íslandi árin 1971-1990. í öllum
tilvikum nema tveimur var um að ræða
umskiptaþekjukrabbamein (carcinoma
transitionale), oftast illa þroskuð. Alls
greindust 42 karlar og 16 konur og var
meðalaldur tæp 70 ár. Flestir sjúklinganna
(86%) gengust undir aðgerð á nýra og/eða
þvagleiðara. Sjúkdómseinkenni og tímalengd
einkenna fyrir greiningu vom skráð, einnig á
hvaða stigi (Grabstald) sjúklingarnir greindust.
Lífshorfur voru reiknaðar fyrir hvert stig
og fjölbreytugreining notuð til að kanna
forspárgildi ýmissa breyta með tilliti til
lífshorfa.
Aldursstaðlað nýgengi nýrnaskjóðukrabba-
meina á þessu tímabili var l.l/lO5 karlar og
0,4/105 konur á ári, og nýgengi krabbameina
í þvagleiðara var 0,4/105 karlar og 0,1/105
konur á ári. Blóð í þvagi og kviðverkir voru
algengustu einkennin. Á stigi I-III voru 28
sjúklingar (54%) en 24 á stigi IV (46%).
Meinvörp fundust hjá 22% sjúklinganna og
voru algengust í eitlum og lungum. Fimm
ára lífshorfur reyndust 44% fyrir sjúklingana
í heild. 88% fyrir stig I en 21% fyrir stig
IV. Greiningarár hafði ekki marktæk áhrif á
lífshorfur.
Frá handiækninga- og þvagfæraskurðdeild Landspítalans
og læknadeild Háskóla íslands. Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Tómas Guðbjartsson, handlækningadeild, Landspítalinn,
101 Reykjavík.
Krabbamein í nýrnaskjóðu og þvagleiðurum
eru sjaldgæf á íslandi. Þau eru í meðallagi
algeng miðað við nágrannalönd og hegða
sér í flestu svipað. Lífshorfur sjúklinga eru
einnig vel sambærilegar, ekki síst sjúklinga
með meinvörp. Horfur sjúklinga með þessi
æxli hafa ekki batnað síðustu tvo áratugi hér á
landi.
INNGANGUR
Krabbamein í nýrnaskjóðu og þvagleiðurum
eru sjaldgæf eða innan við 1% nýgreindra
krabbameina hérlendis (1). Lífshorfur
sjúklinga eru ekki góðar, en innan við
helmingur sjúklinga er á lífi fimm áxum eftir
greiningu (2-9). Bæði krabbameinin eiga
undantekningarlítið uppruna sinn í frumum
þvagfæraþekju og vefjagerð því svipuð
krabbameinum í blöðru og þvagrás. Klínísk
hegðun er á hinn bóginn nokkuð frábrugðin
krabbameinum í neðri þvagvegum. Einkenni
minna fremur á nýrnakrabbamein (kviðverkir
og blóðmiga) (10) en hjá sjúklingum með
blöðrukrabbamein er verkjalaus blóðmiga
algengasta einkennið. Rannsóknir benda
einnig til þess að lífshorfur sjúklinga með
blöðrukrabbamein séu betri en sjúklinga með
krabbamein í nýrnaskjóðu eða þvagleiðurum
(11).
Mjög takmarkaðar upplýsingar liggja fyrir um
krabbamein í nýrnaskjóðu og þvagleiðurum
hérlendis. Markmið rannsóknarinnar var
að kanna nýgengi þeirra hér á landi. með
hvaða hætti æxlin greinast og stigun þeiiTa
við greiningu. Jafnframt að athuga hvernig
sjúklingunr reiðir af eftir greiningu.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Frá árinu 1955 hafa öll krabbamein á
íslandi verið skráð í Krabbameinsskrá
Krabbameinsfélags Islands. Samkvæmt henni
greindust 45 sjúklingar með krabbamein í
nýrnaskjóðu (carcinoma pelvis renis, ICD
189,1) og 13 með krabbamein í þvagleiðurum