Læknablaðið - 15.01.1997, Qupperneq 50

46
LÆKNABLAÐIÐ 1997; 83
Karl G. Kristinsson*, Þórólfur Guðnason**, Eggert Sigfússon***.
Þróun sýklalyfjaónæmis og
sýklalyfjanotkunar á íslandi
Þörf á áframhaldandi aöhaldi
Sýklalyfjaónæmi fer hratt
vaxandi í heiminum og ógn-
ar áframhaldandi verkun
sýklalyfja. Á íslandi jókst
sýklalyfjaónæmi hjá pneu-
mókokkum mjög hratt á ár-
unum 1990-1993 og náðu
penisillín ónæmir stofnar um
20% nýgengi í pneumó-
kokkasýkingum (mynd 1) (1,
2). í framhaldi af því varð
talsverð umfjöllun um mikla
sýklalyfjanotkun á Islandi og
áhrif hennar á sýklalyfjaó-
næmi. Rætt var um aðsteðj-
andi vanda og mögulegar úr-
bætur á læknafundum og
ráðstefnum, auk umfjöllun-
ar í tímaritum er snerta
læknisfræði og heilbrigðis-
mál og í almennum fjölmiðl-
um. Árið 1991 var sett ný
reglugerð sem afnam opin-
bera niðurgreiðslu sýkla-
lyfja, og minnkaði notkun
sýklalyfja nokkuð í kjölfar
hennar. Sýklalyfjanotkunin
hefur síðan haldið áfram að
minnka þrátt fyrir nánast
óbreytt verð (mynd 2). I
kjölfar reglugerðarbreyting-
arinnar varð hlutfallsleg
aukning á notkun súlfa-trím-
etópríms (eitt ódýrasta
sýklalyfið), en hún minnkaði
svo aftur 1993. Niðurstöður
rannsóknar á áhættuþáttum
penisillínónæmis hjá pneu-
mókokkum höfðu þá verið
kynntar, en þær bentu til
Frá sýklafræðideild* og
barnadeild** Landspítalans,
Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytinu***
þess að þessi lyfjablanda
gæti verið sjálfstæður
áhættuþáttur (3). Þetta
bendir til þess að áróður
gegn ofnotkun sýklalyfja
hafi borið árangur, svo og að
notkunin minnkaði hlutfalls-
lega mest hjá börnum (mynd
3), en umfjöllunin hafði
einkum beinst að því að
draga úr notkun sýklalyfja
við efri loftvegasýkingum
hjá börnum. Heimilislæknar
og barnalæknar hafa jafn-
framt haft á orði að það hafi
orðið viðhorfsbreyting hjá
foreldrum. í stað þess að ætl-
ast til þess að börn þeirra fái
sýklalyf við einföldum efri
loftvegasýkingum, er nú lík-
legra að foreldrar spyrji
hvort það sé í raun þörf á að
gefa sýklalyf. Það að draga
megi úr notkun sýklalyfja í
heilu þjóðfélagi, en ekki
aðeins á sjúkrahúsum eins
og gert hefur verið áður, er
afar uppörvandi. En hver
eru áhrifin á sýklalyfja-
ónæmið?
Á árunum 1994 og 1995
hefur penisillínónæmum
pneumókokkum farið fækk-
andi á íslandi (mynd 1). Ekki
er hægt að fullyrða að
minnkandi sýklalyfjaónæmi
hjá pneumókokkum á þess-
um árum sé eingöngu til-
komið vegna minnkandi
sýklalyfjanotkunar. Það
verður þó að telja líklegt,
þar sem ekki er vitað til þess
að dregið hafi úr öðrum
þekktum áhættuþáttum á
sama tíma. Þótt ætlunin sé
að greina á ítarlegri hátt frá
Fig 1. Proportion of pneumoccocci re-
sistant to penicillin, cultured from pa-
tients, in Iceland 1988-1995.
DDD/1000 inhab./day
30 ------------------
19881989199019911992199319941995
Year
Fig 2. Amount (in defined daily dosag-
es/1000 inhabitants/day) of antibacte-
rials (J01) prescribed in lceland from
1988-1995.
DDD/1000 inhab./year
Year
Fig 3. Amount (in defined daily dosag-
es/1000 inhabitants/day) of antibacte-
rials (J01) in mixtures prescribed in
Iceland from 1988-1995.