Læknablaðið - 15.07.1998, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84: 531-2
531
Ritstjórnargrein
Fjarlækningar
Fetið fram
Saga læknisfræðinnar er vörðuð merkisvið-
burðum sem oftar en ekki verða greinanlegir
þegar litið er yfir farinn veg. Atburðir þessir
eru oft merkilegir fyrir þá sök að þeir marka
stefnubreytingu innan læknisfræðinnar, sem
hefur áhrif á alla þá þætti er varða lækningu,
greiningu sjúkdóma og meðferð þeirra. Nú,
100 árum eftir einangrun og greiningu Listers,
Pasteurs og Kochs á sóttkveikjum, er litið á það
sem merkisviðburð enda markaði uppgötvunin
upphaf á nýjum skilningi á tilurð sjúkdóma og
meðhöndlun þeirra. Framfarir í læknisfræði
hafa oft haldist í hendur við framfarir og tækni-
þróun innan annarra fræðasviða og hefðu til
dæmis uppgötvanir þremenninganna hér að
framan ekki orðið að veruleika ef smásjárinnar
hefði ekki notið við.
Læknar og aðrir þeir sem láta sér annt um
heilsu fólks hafa oft verið fljótir til að notfæra
sér tæki og tækni, oft alls ótengda læknisfræði,
við sjúkdómsgreiningu og meðhöndlun. Fjar-
lækningar, telemedicine, eru þar engin undan-
tekning. Tæknin er fengin úr smiðju sjónvarps
og margmiðlunar þar sem tölvur og hátækni-
fjarskipti leika með. Hið hefðbundna samband
læknis og sjúklings er brotið upp hvað varðar
fjarlægðir og tilkomu annarra er flytja á milli
boð um sjúkdómsgreiningu og meðferð. Þarna
eru á ferðinni byltingarkenndar nýjungar sem
óefað verða dæmdar stefnumarkandi að fengn-
um dómi tímans og síðarmeir markaðar tíma-
tali dagsins í dag.
Þó svo að þessi grein læknisfræðinnar sé ný
í augum okkar flestra, eru fjarlækningar alls
ekki nýjar af nálinni. Vel þekkt eru sendibréf
forvera okkar í læknastétt, einna úti í héruðum,
þar sem þeir skiptust á skoðunum um sjúkdóma
og sjúklinga. Símatíminn svokallaði er heldur
ekki alls óþekktur en þar ráðleggur læknir sjúk-
lingi í gegnum síma, ellegar að læknar leita
ráða sín í millum. Líta má því á fjarlækningar
sem hátækni símatíma þar sem öllum tækni-
brögðum nútíma fjarskipta, tölvutækni og
myndgreiningartækni er beitt, sjúklingum og
sjúklingahópum til framdráttar. Þannig eru fjar-
lækningar ekki einvörðungu bundnar við að
læknir gefi lækni ráð, heldur miklu frekar að
einstaklingar utan heilbrigðisgeirans geti með
hjálp greiningartækja komið upplýsingum um
sjúklinga áleiðis til lækna og sérfræðinga, þar
sem vandamálið er greint og leiðbeiningar um
meðferð eru gefnar.
Þessi þáttur læknisfræðinnar vex nú hratt í
hinum vestræna heimi, bæði hvað varðar notk-
un í hinum mismunandi sérgreinum læknis-
fræðinnar, svo og að þau lönd verða æ fleiri
sem notfæra sér þessa tækni. Einnig hafa aðrar
heilbrigðisstéttir tekið þessa tækni til liðs við
sig og má þar nefna hjúkrun enda hefur hugtak-
inu telenursing vaxið fiskur um hrygg á undan-
fömum árum.
Annað hugtak innan fjarlækninga er það sem
á ensku er kallað Maritime Medicine, en það
varðar heilbrigðisþjónustu við sjófarendur.
Þessi hluti fjarlækninga hefur á síðustu árum
vaxið gríðarlega, enda er hagnýtið töluvert á
þessu sviði, ekki síst fyrir Islendinga. Ahafnir
fiskiskipa og farskipa sem sigla undan strönd-
um íslands geta með hjálp tækninnar notið
þjónustu lækna í landi og notið þannig jafn-
ræðis á við aðra landsmenn. Einnig mætti selja
þessa heilbrigðisþjónustu til erlendra skips-
hafna eða áhafna loftfara er fara um íslenska
flugumsjónarsvæðið. Heilsufarsupplýsingar
um sjúka á sjó, almennt útlit þeirra og lífsmörk,
svo sem hjartalínurit, upplýsingar um súrefnis-
mettun, púls og blóðþrýsting, má mæla um
borð og senda stafrænt sem sívinnslu um gervi-
tungl í tölvunet heilbrigðisstofnana í landi þar
sem læknar greina vandann og koma með úr-
lausnir, annað hvort í formi meðhöndlunar um
borð eða með boðum um tafarlausan flutning á
sjúklingi til dæmis með þyrlu. Notkunarmögu-
leikar þessarar tækni eru nánast óþrjótandi.
Miklir möguleikar skapast hvað varðar kennslu
innan heilbrigðiskerfisins í formi fræðslu og
leiðbeininga til lækna og annarra svo og mögu-
leikar á notkun þessarar tækni til stjórnunar
innan heilbrigðisgeirans.
Fjarlækningar stangast á við hugmyndir hefð-