Læknablaðið - 15.07.1998, Blaðsíða 34

556
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
hófst skipulagning og rannsóknir á fjarlækn-
ingum við háskólann í Tromsö og varð þar til á
fáum árum mjög virk stofnun, svokölluð fjar-
lækningadeild, innan háskólans og háskóla-
sjúkrahússins í rannsóknum, þróun og hagnýt-
ingu fjarlækninga. Þetta gerðist með öflugum
fjárhagsstuðningi norskra símamálayfirvalda
og síðar eindregnum og pólítiskt einhuga
stuðningi heilbrigðisráðuneytisins og annarra
yfirvalda (5,6).
Þróun og uppbygging fjarlækninga í Noregi
hefur verið mjög ör og nær nú yfir allmörg
fylki. Auk myndgreiningar ná fjarlækningar til
hjartalækninga, skurðlækninga, húðlækninga,
augnlækninga, háls-, nef- og eyrnalækninga,
meðferð vissra geðsjúkdóma, fjargæslu og fjar-
hjúkrun. Norska samskiptanetið á þessu sviði
er orðið mjög öflugt og umfangsmikið, með
sérfræðitengingum um allt landið og reyndar
einnig til nágrannlandanna. í Svíþjóð og Finn-
landi hefur þróunin á síðasta áratug verið með
mjög líkum hætti. í báðum löndum hafa verið
gefin út markmið með fjarlækningum og
hvernig þær skuli þróaðar, bæði fyrir landið í
heild og einstök héruð (4).
Hér hefur verið staldrað nokkuð við fram-
vindu og þróun í nokkrum forgöngulanda á
sviði fjarlækninga. Þess ber þó að geta að fjar-
lækningaverkefni, rannsóknir og nýtileg verk-
efni í fullum rekstri eru, þegar þetta er ritað,
orðin hversdaglegir hlutir í mörgum ríkjum
heims og ekki einvörðungu vegna grundvallar
hugsjónarinnar um að ná til afskekktustu
byggðarlaga, heldur ekki síður í þeim tilgangi
að tengja saman albestu sérþekkingu milli for-
ystustofnana á sviði heilbrigði og lækninga
innan og á milli landa.
Hugmyndir um fjarlækningar eru því ekki
nýjar af nálinni en það er tækniþróun nútímans
sem hefur gert þær mögulegar. Það gildir bæði
um alla tækni vegna meðhöndlunar gagna og
einnig fjarskiptatækni. Það er lykilatriði í fjar-
lækningum að gæði gagna rýrni ekki við að
koma þeim á tölvutækt/rafrænt form. Gildir
það ekki síst um myndefni svo sem röntgen-
myndir og hefur búnaður verið hannaður með
það í huga.
Þróun fjarlækninga hérlendis
Eins og annars staðar hefur síminn og póst-
urinn verið virkur fjarskiptatengill í lækningum
hér. Notkun bréfsíma hefur aukist og jafnframt
hefur myndefni (röntgenfilma eða myndbands-
spóla) úr skoðunum verið sent með pósti. Til-
tölulega lítið framtak hefur verið í átt að nýt-
ingu annarra miðla, fyrr en nú á allra síðustu
árum. Þannig hófust tilraunir með fjarsendingu
röntgenmynda frá Sjúkrahúsi Vestmannaeyja
til röntgen- og myndgreiningadeildar Landspít-
alans á árinu 1992 (11). I fyrstu var notaður
mjög frumstæður tækjabúnaður til að koma
mynd röntgenfilmunnar á tölvutækt form og
venjuleg hægfara símalína til flutningsins.
Samstarf var við upplýsinga- og merkjafræði-
stofu Verkfræðistofnunar Háskóla Islands
vegna þróunar á búnaði og tækni. Samstarfinu
var framhaldið af fyrirtækjunum Skyn, vegna
hönnunar og smíði á fullkomnum myndskanna
í þessum tilgangi, og Prím, vegna þróunar á
innlendum hugbúnaði til sendingar, viðtöku og
geymslu myndefnisins. Þessar aðgerðir leiddu
af sér fullbúinn rafrænan filmuskanna, mynd-
sendingaferli með nýtingu einkatölvubúnaðar
og miög virkt eftirlit með gæðum myndefnis-
ins. Ahugi var þegar frá byrjun af hálfu Heil-
brigðisráðuneytis og landlæknisembættis á
þessu verkefni og fékkst stuðningur til fram-
halds þess og ennfremur vilyrði fyrir stuðningi
við þá aðila hérlendis, sem kynnu að vilja taka
upp slík samskipti. Samin var áætlun á sínum
tíma um að tengja um 15 sjúkrahús en hún hef-
ur ekki gengið eftir. Þegar þetta er ritað eru
komnir upp filmuskannar og samskiptaleiðir
um mun hraðvirkari símtengi, ekki aðeins frá
Sjúkrahúsi Vestmannaeyja, heldur einnig frá
Fjórðungssjúkrahúsinu í Neskaupstað, St.
Fransiskusspítalanum í Stykkishólmi og
Sjúkrahúsi Skagfirðinga á Sauðárkróki. Áfram-
haldandi þróun er fyrirætluð á þessu sviði, ekki
aðeins frá ýmsum stöðum í dreifbýli heldur
einnig milli og innan sérgreinasjúkrahúsa og út