Læknablaðið - 15.07.1998, Síða 80

598
LÆKNABLAÐIÐ 1998; 84
Framtíð ferliverka
Hver er hún ?
Á Vesturlöndum hefur ferli-
verkum á spítölum, eða í nán-
um tengslum við þá, fjölgað
gífurlega á síðustu 10-15 ár-
um, þannig að víða eru 40-
60% aðgerða (og rannsókna)
sem áður kröfðust innlagnar
nú gerðar sem ferliverk. Eðli-
lega hafa spítalarnir erlendu
aðlagað sig breyttum forsend-
um og búið í haginn fyrir
þennan helsta vaxtarbrodd í
spítalarekstrinum sem al-
mennt er talið skynsamlegasta
svarið við sífellt auknum kröf-
um stjórnvalda um peninga-
lega aðhaldssemi, jafnhliða
meiri afköstum.
Meðan þjóðimar sem við
viljum helst bera okkur saman
við eru í óða önn að auka
ferliverkaþjónustuna á spítöl-
um sínum er þróun í gangi
hérlendis sem einkennist af
tortryggni í garð starfseminn-
ar og jafnvel efasemdum um
að hún eigi rétt á sér! Verður
ekki annað séð en þessi „víð-
sýni“ hafi góðan meðbyr enda
virðist hún njóta velþóknunar
ríkisvaldsins og ýmissa ráð-
gefandi aðila innan heilbrigð-
iskerfisins. Það er löngu tíma-
bært að umrædd starfsemi fái
málefnalega stefnumarkandi
umræðu, bæði faglega og
stjórnunarlega, í stað þess að
eiga tilveru sína undir mánað-
arlegum „undanþágu“-heim-
ildum Heilbrigðisráðuneytis
eins og nú er.
Ég hef áður á þessum vett-
vangi nefnt helstu rökin fyrir
ferliverkum á spítala (Lækna-
blaðið 1997; 83: 593-4) og
mun ekki endurtaka þau, að-
eins geta þess að hér á eftir
verður fyrst og fremst fjallað
um kírúrgíska hlutann þótt að
sjálfsögðu komi þau við sögu
á fleiri sviðum.
I Reykjavík fækkar ferli-
verkum inni á spítala stöðugt
en einkaskurðstofum úti í bæ
fjölgar að sama skapi. Nokkr-
ar ástæður liggja að baki þess-
ari þróun; ein er hikandi af-
staða stjórnenda og ónógur
skilningur fjölmargra starfs-
manna á þýðingu ferliverk-
anna, önnur eru helgunar-
ákvæðin í kjarasamningi
sjúkrahúslækna sem banna
viðkomandi að vinna utan
spítalans, til dæmis fyrir
Tryggingastofnun ríkisins, sú
þriðja eru nýgerðir kjarasamn-
ingar LR og TR vegna sjálf-
stætt starfandi sérfræðinga en
þeir virðast virka mjög hvetj-
andi fyrir sjúkrahúslækna að
starfa utan spítalanna, jafnvel
svo að ýmsir þeirra hafa óskað
eftir því að minnka til muna
störf sín á sjúkrahúsunum.
Það er fjarri mér að agnúast út
í einkastofurnar, ég starfaði á
einni slíkri í rúman áratug og
likaði vel, en hins vegar er
áhugavert að velta fyrir sér
þeim breytingum sem virðast í
augsýn og afleiðingum þeirra.
Stórstígar tæknilegar fram-
farir hafa orðið í skurðlækn-
ingum síðustu árin sem meðal
annars hafa leitt til þess að að-
gerðir sem áður kröfðust
margra daga legu á sjúkrahúsi
eru nú gerðar sem ferliverk,
það er sjúklingurinn kemur
inn að morgni og fer heim
sama dag eða í síðasta lagi
innan sólarhrings. Stöðugt
fjölgar þeim aðgerðum (og
rannsóknum) sem þannig eru
gerðar og dregur með því úr
þörfinni fyrir legurými sem
auðvitað er hvatinn að þeirri
breytingu sem orðið hefur á
ferliverkasviðinu erlendis þótt
fleira komi til. Áðurnefnd
þróun ferliverkanna hér og af-
staða yfirvalda gerir sjúkra-
húsunum aftur á móti erfitt
fyrir að nýta sér möguleikana
sem þannig bjóðast til hag-
kvæmari og nútímalegri
vinnubragða. Margar aðgerðir
sem nú „krefjast" innlagnar
má hæglega gera sem ferli-
verk. Því er haldið fram að
ferliverk á spítala séu mun
dýrari en á einkastofum,
vegna óþarfa tilkostnaðar og
þunglamalegs skipulags og á
sú gagnrýni nokkurn rétt á sér
og undirstrikar þörfina á ger-
breyttu fyrirkomulagi starf-
seminnar. Ferliverkin verða
að vera skýrt aðgreind frá öðr-
um rekstri sjúkrahúsa, sérstök
rekstrarleg eining með
„eyrnamerktum“ skurðstofum
og starfsliði sem áhuga hefur