Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.2007, Page 13

DV Helgarblað föstudagur 27. júlí 2007 13
Jón Baldvin Hannibalsson jón segir Einar hafa talað fyrir hugmyndum að
þjóðarsátt af eldmóði og það hafi skipt miklu máli.
Ásmundur Stefánsson, fyrrverandi forseti ASÍ, átti náið sam-
starf við Einar Odd þegar hann var formaður VSÍ. Hann segir
persónuleika Einars Odds hafa ráðið miklu um að Þjóðarsáttin
hafi tekist enda hafi hann verið hlýr, trúverðugur og aldrei talað
niður til neins. Hann segir hlutverk Einars ekki verða ofmetið.
PERSÓNA EINARS
ODDS SKIPTI MIKLU Í
ÞJÓÐARSÁTTINNI
Ásmundur Stefánsson, fyrrver-
andi forseti Alþýðusambands Ís-
lands, segir persónuleika Einars
Odds Kristjánssonar, fyrrverandi
formanns Vinnuveitendasam-
bands Íslands, hafa ráðið miklu um
að Þjóðarsáttin varð að veruleika.
„Hann átti gott með að ræða við
hvern sem er og mætti öllum með
virðingu,“ segir Ásmundur.
„Svona samningar verða ekki
til úr engu og að þeim var lang-
ur aðdragandi,“ segir Ásmundur
og minnir á ástandið á þeim tíma
sem einkenndist af óðaverðbólgu,
verðhækkunum, kauphækkunum
og gengisfellingum á víxl. Hring-
rás þessara þátta var farin að vinna
spjöll á atvinnulífinu og ógna at-
vinnuöryggi. Verðbólgan át upp
kaupmáttinn sem verkalýðshreyf-
ingin svaraði með kröfum um
kauphækkanir sem ríkisstjórnin
svaraði síðan með gengisfellingu.
Allt samfélagið var fast í vítahring
sem gengið hafði í hryðjum í meira
en áratug á undan Þjóðarsáttar-
samningunum.
Sameining um að ná
varanlegri niðurstöðu
Árið 1986 segir Ásmundur til-
raun hafa verið gerða til að haga
samningum og samskiptum við
stjórnvöld með þeim hætti að hægt
væri að komast úr vítahringnum án
árangurs. Engir aðrir en VSÍ og ASÍ
komu að aðgerðunum og kröfurn-
ar á stjórnvöld voru óraunhæfar til
þess að stöðugleiki næðist. Vilji var
bæði hjá Vinnuveitendasambandi
Íslands og Alþýðusambandinu að
komast út úr hringnum í aðdrag-
anda samningaviðræðna haustið
1989 en síðustu samningar á und-
an höfðu verið hefðbundnir með
miklum kauphækkunum. Þarna
vildu menn læra af reynslunni og
hugmyndir voru vaktar hjá bænd-
um og BSRB en Ásmundur segir
háskólamenn ekki hafa verið til-
búna til samstarfs.
Á haustmánuðum árið 1989
var hugmyndin að þjóðarsáttinni
mótuð og í desember var gert hlé á
viðræðunum fram yfir miðjan jan-
úar. Tímann notuðu forystumenn
vinnuveitenda og verkalýðsins til
að fara yfir málin og kynna aðferða-
fræðina fyrir sínum félagsmönn-
um. „Þarna var ekki um miklar
kauphækkanir að ræða og málum
jafnvel þannig háttað að kaupmátt-
ur gat lækkað. Við settumst svo nið-
ur í framhaldinu og það var mikil
togstreita í þeirri lotu enda hags-
munirnir ekki þeir sömu beggja
vegna borðsins. Deilt var um ým-
islegt en menn áttu það sameigin-
legt að þurfa að ná saman,“ segir
Ásmundur. Með það að leiðarljósi
var samningaviðræðum framhald-
ið enda var ekki aðeins um venju-
bundna samninga að ræða heldur
þurfti að fá varanlega niðurstöðu.
Ásmundur segir að leitað hafi verið
til Bændasamtakanna um að verð-
hækkunum yrði haldið í skefjum og
opinber framlög lækkuð. Eins var
leitað til bankanna um að þeir færu
af stað með vaxtalækkanir í trausti
lækkandi verðbólgu. Þá segir Ás-
mundur að þess hafi verið gætt að
setja ekki óraunsæjar kröfur á ríkis-
valdið um að dæla út peningum því
það varð að tryggja stöðugleikann.
Leitað var til sveitarfélaganna sem
þá voru stór aðili með þjónustu-
gjöld og útsvar sem skipti miklu
hjá almenningi. Í samningavinn-
unni var náið samstarf við BSRB og
hagfræðingur þeirra sat á fundum
í innsta hring samningamanna ASÍ
svo tryggt yrði að allar upplýsingar
gengju gagnkvæmt á milli og for-
ystumenn fóru reglubundið sam-
an yfir málin. Ásmundur segir alla
sem að þessu komu hafa unnið
náið saman við gerð samninganna
og í framhaldinu voru allir á því að
samningunum þyrfti að fylgja eftir.
Hringdu og töluðu við
fyrirtæki sem hækkuðu verð
„Verðlagseftirliti var komið á
og ef fréttir bárust af óeðlilegri
verðhækkun eða að verðlækkan-
ir gengu ekki eftir höfðum við sitt
í hvoru lagi samband við viðkom-
andi fyrirtæki. Þannig stóð VSÍ
að því að fylgja eftir samningn-
um,“ segir Ásmundur. Haustið
1990 mátti segja upp samningun-
um ef þeir hefðu ekki gengið eftir
sem skyldi. Ásmundur segir að vel
hafi verið farið yfir þau mál inn-
an verkalýðshreyfingarinnar enda
stóðust samningarnir ekki að öllu
leyti. Samstaða var þó um að láta
betur á Þjóðarsáttina reyna.
Hlutverk Einars verður ekki
ofmetið
Einar Oddur hafði talað fyrir
niðurfærslu á launum og verðlagi
sem formaður efnahagsnefnd-
ar forsætisráðherra og þótt það
hafi ekki verið sú leið sem var far-
in segir Ásmundur það hafa orðið
til þess að undirbúa andrúmsloft-
ið. Sem formaður Vinnuveitenda-
sambandsins hafði Einar fullan
hug á því að vinna með öðrum
að lausn og kom að þeirri vinnu
með opnum huga. „Hann hafði
mjög beina aðkomu að fólki sem
hann átti auðvelt með að nálgast
enda hlýr og trúverðugur. Hann
átti gott með að ræða við hvern
sem er. Henti aldrei hugmyndum
heldur var alltaf tilbúinn til þess
að skoða þær og meta. Hans hlut-
verk verður ekki ofmetið, hans að-
koma skipti miklu máli,“ segir Ás-
mundur. Þeir Einar kynntust vel á
þessum árum og segir Ásmundur
miklu hafa skipt að traust væri á
milli forystumanna og segir það
aldrei hafa brugðist á milli þeirra.
Vinátta þeirra hélt alla tíð þótt þeir
væru ekki í daglegum samskipt-
um. „Persónuleiki hans var líka
þannig að óhjákvæmilegt var að
mönnum þætti um hann.“
hrs@dv.is
Ásmundur Stefánsson Mikil vinátta tókst með þeim Einari Oddi og Ásmundi við
gerð þjóðarsáttarsamingana.
ið höndum saman og sannfært aðra
en bendir á að það hefði ekki tek-
ist ef ríkisstjórnin hefði ekki spilað
með. „Þar var hlutur Steingríms Her-
mannssonar stór, honum var treyst
og hann skuldbatt sig til að binda
sig við mastrið og gera það sem gera
þurfti,“ segir Jón. Sjálfur segist hann
fyrst og fremst hafa tengst málinu
þar sem Þröstur Ólafsson var orðinn
aðstoðarmaður hans.
Gaf vinstristjórn tækifæri
„Einar fékk nafnbótina Bjarg-
vætturinn frá Flateyri þar sem hann
varð mest áberandi talsmaður að-
ferðarinnar og barði niður allt sem
stóð í veginum. Af því að það tókst
reis hann undir nafnbótinni.“ Jón
segir að Einari hafi verið treyst strax
enda hafi hann ekki verið nýgræð-
ingur í þeim skilningi, hafði áður
komið að gerð kjarasamninga. „Það
sem var merkilegt var að Einar Odd-
ur var sjálfstæðismaður en forkólf-
ar verkalýðsins voru Alþýðubanda-
lagsmenn og kratar og vinstristjórn
var við völd. Þá var ráðandi stefna
sjálfstæðismanna að gera ekkert
sem gæti orðið stjórninni að gagni
en Einar Oddur tók ekki þátt í því.
Þetta var mál sem varðaði þjóðar-
hag og var svo stórt að honum var
sama hver var í stjórn, það yrði að
takast samt,“ segir Jón Baldvin og
bætir við að Einar hafi ekki verið yfir
það hafinn að gefa stjórninni tæki-
færi.
Jón segir Þjóðarsáttina, verð-
trygginguna og EES-samninginn
hafa breytt gamla kerfinu í nútíma-
efnahagsástand. Þess segir Jón hafa
notið við allt til þessa dags þótt það
sé á mörkunum hvort kerfinu hafi
verið spillt. Nú segir hann reyna á
ríkisstjórnina og á næstunni muni
ráðast hvort hún kunni til verka.
hrs@dv.is
„Það sem var merkilegt
var að Einar Oddur var
sjálfstæðismaður en for-
kólfar verkalýðsins voru
Alþýðubandalagsmenn
og kratar og vinstri-
stjórn var við völd. Þá
var ráðandi stefna sjálf-
stæðismanna að gera
ekkert sem gæti orðið
stjórninni að gagni en
Einar Oddur tók ekki
þátt í því.“
„Persónuleiki hans var
líka þannig að mönn-
um var óhjákvæmi-
legt að þykja vænt um
hann.“