Dagblaðið Vísir - DV - 27.07.2007, Qupperneq 37

DV Helgarblað föstudagur 27. júlí 2007 37
voru allir sammála um að ég ætti ekki að láta
mig dreyma um að nokkrum lifandi manni
dytti í hug að gefa þessa lög út. Æskulýðs-
fylkingin átti reyndar inni pressun á tveim-
ur plötum í Sovétríkjunum. Sóleyjarkvæði
var til dæmis kostað af Sovétmönnum. Svo
áttu þeir eina eftir og þá var hugmyndin að
gefa út eitthvað af mínu stöffi, en það varð
aldrei neitt úr því,“ segir Megas. „Hann seg-
ist ekki hafa verið pólitískur á þessum tíma.
„Ég var búinn að ljúka því af. Ég hafði verið
mikill Stalínisti fram að gelgju. Ég man eftir
að hafa reynt að verja Stalín í menntaskóla
– en það var meira af vilja en mætti.“
Fyrsta platan
Megas fór til Noregs í nám í þjóðhátta-
fræðum, þar sem fyrsta platan hans var tek-
in upp. „Þegar ég fór til Noregs 1971, þá var
þar mikil útgáfa á allskyns prótestlögum
og kvennabaráttulögum. Þá kom sú hug-
mynd upp meðal stúdentanna að gefa út
plötu með þessum textum mínum. Svo var
það íhaldsmaður, Steingrímur Gunnars-
son, sem hrinti því í framkvæmd. Komm-
arnir voru alltaf helvíti miklir hugmynda-
smiðir, en minni framkvæmdamenn. En
þessi maður sem titlaði sig íhaldsmann, var
ekki íhaldssamari en svo að honum fannst
þetta fínir textar. Þó voru margir sem hrein-
lega gengu út þegar ég var að flytja þetta.
En áður en nokkur vissi af var Steingrím-
ur kominn með tvo Íslendinga, sem voru
í tæknifræði og tannlækningum og höfðu
spilað með einhverjum hljómsveitum en
höfðu lagt spilamennskuna á hilluna. Hann
fékk þessa menn til að draga fram gítarana
aftur og spila undir á þessari plötu. Svo var
stúdíó í tækniskólanum hjá tæknifræðingn-
um – svo þetta var bara allt klárt. Og enginn
útgefandi til að sensora eitt eða neitt. Platan
tók 20 tíma í vinnslu, annar gítaristinn spil-
aði líka á kontrabassa og svo hafði hann að-
gang flautuleikara. En við vorum sammála
um það eftir á að það vantaði trommur.“
Og platan kom að lokum út. „Fyrir dugn-
að Steingríms og hugmyndafræði manna
eins og Ásgeirs Sigurgeirssonar og fleiri þá
kom þessi plata út 1972. Fyrsta sending-
in var reyndar gölluð, því þeir höfðu sent
mér upptökur af norskum sértrúarsöfnuði í
staðinn fyrir plötuna mína. Þannig að ég sat
uppi með heilt upplag af þessum sértrúar-
söfnuði. En ég talaði við Tollinn og platan
kom að lokum.“
Versta plata allra tíma
Platan, sem bar nafn höfundarins, féll
í grýttan jarðveg. „Krítíkin sem þessi plata
fékk var á þann veg að hún var talin versta
plata allra tíma. Menn algerlega rifu hana
niður. Ég skildi nú ekkert í þessu því það
var óumdeilanlegt að hljóðfæraleikararnir
voru mjög góðir og þetta var fín músík. En
hún þótti alveg hundhrútleiðinleg, eða öllu
heldur ekki nógu góð til að vera leiðinleg.
Þeir dirfðust, þessir fáfræðingar sem ekk-
ert vit höfðu á skáldskap eða kappasögum,
að segja að ég væri að gera gys að menning-
ararfinum. Þeir vissu ekki hvað orðið þýddi
einu sinni. En það voru nú alltaf einhverjir
sem klöppuðu mér á bakið.“
Guðlast
En það var ekki bara meðferð Megasar á
menningararfinum sem fór fyrir brjóstið á
góðborgurunum. Hann var líka úthrópaður
guðlastari. „Þegar ég tæpti á því að sennilega
væru Silli og Valdi feður Krists, þá bara varð
allt brjálað. Það var nefnilega guðlast. En
það var aldrei neitt gert í sambandi við guð-
last nema það hefði einhverja pólitíska und-
irtóna. En þarna var ég að gefa í skyn að sá
Kristur sem er dýrkaður í dag væri afkvæmi
borgarastéttarinnar, getinn til að halda úti
sölumarkaði þar sem allt á að seljast,“ segir
Megas.
Lögin hrúgast upp
Á áttunda áratugnum gaf Megas út fimm
plötur til viðbótar, sem misvel gekk að fá
gefnar út. En tókst þó. „Þegar fyrsta platan
kom út átti ég efni á fjórar plötur - og meira
ef allt er talið. Ég taldi mig hafa fordæmi
með nýju plötunni, sem seldist upp, svo ég
fór í það að reyna að finna útgefanda og ég
held að ég hafi talað við hvern einasta útgef-
anda á landinu. En það var alltaf sama sag-
an. Nei-ið var alltaf mjög lengi að koma, en
það kom alltaf fyrir rest. Það treysti sér eng-
inn til að gefa þetta út. Þannig að lögin héldu
bara áfram að hrúgast upp. Ég var í vinnu við
höfnina og þar vann ég allan daginn, en neit-
aði að vinna yfirvinnu því ég þurfti að hafa
tíma til að skrifa. Þá bara fylltist allt af lögum
og textum.“
Þétt útgáfa
Demant útgáfa Jóns Ólafssonar fór þess
þó á leit við Megas síðla árs 1974 að hann
gerði nýja plötu. „Sú plata átti að vera ná-
kvæmlega eins og hin platan, en ég bað þá
að útvega mér vinsælasta bandið á Íslandi
til að spila undir.“ Svo fór að meðlimir Júd-
asar léku undir á Millilendingu sem kom út
1975. Á næstu árum kom út hver platan af
annarri: Fram og aftur blindgötuna 1976, Á
bleikum náttkjólum 1977, barnaplatan Nú er
ég klæddur og kominn á ról 1978 og Drög að
sjálfsmorði sama ár.
Pönkað Spilverk
Á bleikum náttkjólum var samstarfsverk-
efni Megasar og Spilverks þjóðanna, sem út-
gefandinn Jóhann Páll Valdimarsson leiddi
saman. „Það var mikið gaman að vinna með
þeim. Þeir fengu líka að gera hluti sem þá
hefði aldrei dreymt um að gera undir eigin
nafni. Pönkið var að ryðja sér til rúms á þess-
um árum í Bretlandi og okkur tókst að gera
þarna eitt tótal pönklag og annað sækadel-
ik pönklag – þannig að þessi plata lumaði á
ótrúlega breiðu prógrammi; bæði mjög gam-
aldags og svo það allra nýjasta. Ég lagði til að
þessi plata héti Sjö svört tungl sem elta hvert
annað, en það þótti ekki mjög söluvænlegt.“
Úr djeilinu í barnaplötu
Sennilega hefur ekki mörgum dottið í
hug á þessum árum að Megas ætti eftir að
gera barnaplötu. „Kunningi minn sagði mér
að það væri kominn tími á barnaplötu til að
treysta framtíðarhlustun. Svo ég raðaði upp
prógrammi sem byrjaði á morgunbænum og
rúllaði í gegnum daginn með leikjum, um
kvöldið kom svo hryllingurinn því það var
til siðs að gera börn alveg vitfirrt af hræðslu
og róa þau svo niður með Bíbí og blaka. For-
eldrar tóku nálina gjarnan af plötunni þeg-
ar komið var að þriðja þætti. Ég hafði verið
dæmdur til að sitja í djeilinu þarna í ein-
hvern tíma fyrir fíkniefnamisferli, því ég ætl-
aði mér ekki að borga sekt. En útgefandinn
borgaði mig út, af því að hann hafði bókað
stúdíó til að gera þessa barnaplötu. Ég gerði
líka tillögu að umslagi fyrir þessa plötu, það
var mynd af Hitler að labba með lítilli stúlku.
Þessari tillögu var hafnað.“
Hvíldinni feginn
Eftir Drög að sjálfsmorði hafði Megas
hægt um sig í nokkur ár – enda dauðþreytt-
ur, eins og hann segir sjálfur. „Það hafði verið
svo mikið að gera að ég þurfti bara að hvíla
mig. Maður var náttúrulega búinn að útja-
ska sér í allan djöfulinn, þannig að ég fór á
sanatóríum hjá SÁÁ uppi í sveit. Þessi kem-
ikalía sem maður var að éta var farin að hafa
frekar slæm áhrif og skrokkurinn hafði bara
ekki möguleika á því að stunda þetta meir.
Ég skrifaði einhver firn af hálfköruðum lög-
um síðustu tvo mánuðina áður en ég fór upp
í sveit. Mörg þeirra hafa nýst mér mjög vel,
því ég hef getað tekið þau og klárað síðar. En
ég var hvíldinni feginn.“
Inn í hlýjuna
Árið 1984 kom Megas svo fram á Fingra-
förum Bubba Morthens, með tvö lög eftir
sjálfan sig. Áður hafði hann komið fram með
Tolla og hljómsveit hans, sem seinna varð
Íkarus. Eiginleg ný Megasarplata kom hins-
vegar ekki út fyrr en 1986, eftir sjö ára þögn.
Í góðri trú kom út, eftir mikla leit að útgef-
anda sem var til í að veðja á Megas á nýjan
leik. Síðan þá hefur hann reglulega sent frá
sér plötur, sem hann hefur unnið með tón-
listarmönnum úr ýmsum áttum. Spurður
um hvort einhver plata standi upp úr nefnir
Megas plötuna Loftmynd sem kom út 1988.
Ekki af því að hún er betri en aðrar plötur –
en hún seldist betur. „Hún lenti í jólapökk-
unum og er eina platan mín sem hefur lent
þar. En platan Höfuðlausnir sem kom út
þarna nokkrum mánuðum síðar var af ein-
hverjum ástæðum hötuð og fyrirlitin. En ég
komst semsagt inn í hlýjuna með Loftmynd-
inni og var þá tiltölulega klín – var ekki að
nota neitt kemikalía og sumum fannst það
svolítið spes. En svo kveiktu menn á því að
á plötunni væru einhverjar myndir og textar
sem væru tómur hryllingur. Þá var ég aftur
kominn út í kuldann, þannig að ég hef aldrei
komist nokkuð inn án þess að það væri stutt
út. Sem er gott fyrir menn með klostrófóbíu
– sem ég hef reyndar ekki.“
Safnari
Megas hefur gefið út ljóð og texta auk
þess að þýða leikrit á borð við Litlu Hryll-
ingsbúðina. Hann skrifaði æskusöguna Sól
í Norðurmýri ásamt Þórunni Valdimarsdótt-
ur og skáldsöguna Björn og Sveinn – sem
byggir á sögu Axlar-Björns og sonar hans
Sveins skotta. Megas er áhugamaður um
myndasögur og safnar tímaritum og ýms-
um bókmenntum. „Faðir minn var reyndar
bókasafnari og ég þigg það sem menn ætla
annars að henda,“ segir hann. „Ari í forn-
bókabúðinni hans Braga hefur verið dug-
legur að benda mönnum á mig sem eru að
reyna að losna við bækur og tímarit. Ég leigi
kjallara vestur í bæ sem er alveg troðfullur.
Það má kannski segja að ég sé safnari að því
leyti að hlutirnir safnast að mér.“
Ný plata
Ferill Megasar spannar um fjörutíu ár og
nú, eftir rúmlega tuttugu plötur, sendir hann
nú frá sér nýja plötu – Frágang. Án þess þó
að þurfa að berjast fyrir því að koma henni
út, eins og áður fyrr. Með Megasi spila Senu-
þjófarnir; Guðmundur Pétursson gítarleikari
og meðlimir Hjálma 12 lög eftir meistarann.
En Megas vill lítið tjá sig um nýju plötuna.
„Ja, hún er ný - frekar en níð,“ segir hann þó
að lokum.
gudmundurp@dv.is
Sveinn Yngvi Egilsson,
dósent í íslenskum
bókmenntum við Há-
skóla Íslands
Einfaldlega
gott skáld
„Ég er ekki búinn að heyra nýju
plötuna hans Megasar en hef verið
að dusta rykið af eldri plötunum hans
og reyndar að rifja upp Bob Dylan
um leið,“ segir Sveinn Yngvi Egilsson,
dósent í íslenskum bókmenntum. „Ég
er sérstaklega hrifinn af ballöðum
þeirra eða lögum sem segja sögu af
alls konar fólki og atburðum. Sögurn-
ar eru oft hálfsúrrealískar, orsakasam-
hengið er óljóst, eitthvað gerist, en af
hverju? Ástfangið fólk er í sólbaði við
Framnesveg, svo er farið upp í Rauð-
hóla og þar myrðir unnustinn unn-
ustuna – af því bara, að því er virðist.
Dylan er álíka óljós og fljótandi, fólk
kemur og fer í lögunum, rennur sam-
an og sundur, það er hoppað fram
og til baka í tíma en allt verður þetta
einhvern veginn sjálfsagt og skiljan-
legt meðan maður hlustar á lagið. Að
sumu leyti finnst mér þeir vera eins
og arftakar þjóðkvæðanna, sagna-
dansanna þar sem örlögin ráða miklu
og fólk gerir eitthvað og veit ekki af
hverju, þetta bara gerist og svo held-
ur lífið áfram. Tangled up in blue, A
simple twist of fate, Gamansemi guð-
anna, Örlagaglettur... Á hinn bóginn
eru þeir uppfullir af ráðleggingum
um rétta breytni, spakmælum sem
geta líka verið útúrsnúningur, elsku-
leg þvæla en þó svo full af brjóstviti og
raunsæi,“ segir Sveinn Yngvi.
Sveinn Yngvi sá um námskeið um
dægurlagatexta í íslenskuskor Há-
skóla Íslands í vor þar sem meðal
annars var fjallað um Megas. „Það eru
svo margar hliðar á honum sem eru
spennandi. Hann er einfaldlega gott
skáld – hann hefur ort fjölmarga texta
sem hægt er að lesa sem ljóð, en aft-
ur á móti öðlast orðin oft aukamerk-
ingu og margræðni í flutningi hans.
Það gerist eitthvað þegar hann túlk-
ar orðin með þessari sérstöku rödd,
þessari rödd sem er dálítið rám en
líka svo ljúf, bæði íronísk og einlæg.
Svo er hann líka gott tónskáld – lög
hans við Passíusálma Hallgríms Pét-
urssonar finnst mér til dæmis með
því betra sem hann hefur gert. En það
sem ég met einna mest við hann er
hvernig honum hefur tekist að færa í
orð reynslu borgarbarnsins. Í textum
sínum og lögum hefur hann skapað
stórmerkilega Reykjavík, með vört-
um og öllu. Um leið hefur hann end-
urnýjað íslenskuna og gert hana að
nútímalegu tjáningartæki. Ég held að
það sé ekki síst honum að þakka að
rokkarar og popparar syngja svona
mikið á móðurmálinu. Hann hefur
hvað eftir annað sýnt að það er hægt
að tjá sig á svalan og sannfærandi hátt
á íslensku. Og ef það gengur ekki al-
veg – ja, þá má alltaf sletta... Listræn-
ar slettur Megasar endurspegla þá ís-
lensku sem töluð er á götunum, hvort
sem mönnum líkar betur eða verr.“