Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Blaðsíða 91

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
87
40 GLÝKÓALKALÓlÐ SAMBÖND I ISLENSKUh
KARTÖFLUh, Solanum tuberosum.
Kristtn Ingólfsdóttir, Guðborg A.
Guðjónsdóttir, Sigurgeir Ólafsson*.
Lyfjafræði lyfsala, Háskóla Islands.
* Rannsóknastofnun iandbúnaðarins.
hargar plöntur sem ttlheyra
kartöfluætt (Solanaceae) Innihalda
alkalóiö sambönd, t.d. ntkótin,
hyoscýamin/atrópin og skópolamin. I
kartöfluplöntunni, Solanum tuberosum,
myndast glýkóalkalóíö samböndin a-
sólanfn og a-chakonin. Þessi efni eru
almennt til staðar f kartöflum en magn
beirra er misjafnt eftir
kartöfluafbrlgðum og
ræktunarski lyrðum. Þá getur
glýkóalkalóið styrkur aukist eftir
uppskeru viö lýsingu, hnjask o.fl.
Til aö fyrirbyggja eitranir af völdum
glýkóalkalóíð sambanda, sem geta orölö
eftir inntöku stórra skammta, er
ertendis oftast mlöaö viö aö styrkur
Þessara efna í neyslukartöflum sé
innan viö 200 mg/kg.
Frumkönnun hefur veriö gerö á
glýkóalkalólö styrk f íslenskum
kartöflum. hællngar fóru fram meö
háþrýstivökvagreinlngu (HPLC) og voru
geröar á þeim kartöfluafþrigöum sem
mest eru ræktuö hérlendis, þ.e.
Gullauga, Rauöum islenskum, Premiere
og Bintje. Sýnum af hverju afbrigöi
var safnaö tvö ár f röö frá ræktendum á
Noröurlandi og Suöurlandi. hælingar
fóru fram strax aö uppskeru lokinnt og
síðan eftfr 4 mánaða geymslu.
Niöurstööur sýndu aö styrkur
glýkóalkalófö sambanda lá á bllinu 25-
51 mg/kg í Gullauga, 34-70 mg/kg í
Premlere, 62-96 mg/kg I Blntje og 55-
184 mg/kg i Rauöum islenskum. Þótt
niöurstööurnar llggi flestar vel innan
200 mg/kg markanna, gefa þær tilefni
til aö kanna frekar áhrif ýmissa þátta á
styrk glýkóalkalóiö sambanda í
fslenskum kartöflum.
41 FITUSÝRUSAMSETNING FÓSFÓLÍPÍÐA
KÓLESTERÓL OG ÞRÍGLYSERÍÐ í PLASMA
ÍSLENSKRA OG VESTUR-ÍSLENSKRA KARLA
Á ALDRINUM 20 TIL 60 ÁRA
Guðrún Skúladóltir *, Sigrún Guðmundsdóttir 2,
Gunnlaugur Ólafsson 2 og Jóhann Axelsson 2
1) Raunvísindaslofnun Háskólans og 2) Rannsóknaslofa H.í.
í Iífcölisfræöi
Þessi rannsókn er þáttur f umfangsmiklum
samanburðarrannsóknum, sem þegar hafa leitt í ljós
verulegan mun á algengi ýmissa áhættuþátta
æðasjúkdóma meðal íslendinga og Vestur-
íslendinga. Reynt hefur verið að einangra áhrif
umhverfis með því að velja úrtak af Austurlandi, en
þaðan voru flestir þeirra sem fluttu til Vesturheims.
Fitusýruhlutföll í fósfólípfðum plasma spegla
hlutföll fitusýra í fæðu. Athuganir á mataræði hafa
sýnt, að tíðni kransæðasjúkdóms er lægri á þeim
svæðum, þar sem fiskneysla er mikil. Hinar
fjölómettuðu to-3 fitusýrur EPA (20:5) og DHA
(22:6) eru í miklum mæli í sjávarfangi og eru taldar
vera verndandi þáttur gegn hjarta- og æða-
sjúkdómum. Magn plasmalípíða (kólesteról og
þríglýseríð) eru einnig talin tengjast áhættu hvað
varðar æðasjúkdóma.
Borin voru saman rttusýruhlutföll fósfólípíða í
plasma, magn plasmalípíða og æðakölkunarstuðull
(= (Hcildarkólcstcról - HDL-kólcstcról) / HDL-kólcslcról)
tveggja hópa. Úrtakið er samsett af 40 körlum frá
Fljótsdalshéraði og 40 körlum, sem eru Vestur-
Islendingar og búsettir í Interlake-héraði í
Manitoba, Kanada. Karlarnir í úrtakinu voru á
aldrinum 20 til 60 ára og var aldursdreifingin jöfn
innan hópana.
Marktækur munur reyndist vera á milli hópanna
tveggja í flestum fitusýrutegundum sem greindar
voru. Vestur-Islendingar hafa mcira magn mettaðra
fitusýra í fósfólípíðum plasma. Þegar litið er á
fjölómettaðar fitusýrur kemur í ljós, að Héraðsbúar
hafa þrefalt meira magn af to-3 fitusýrum f
fósfólípíðum plasma. Magn þessara fitusýra eykst
marktækt með aldri í báöum hópunum.
Hvað varðar plasmalípíð mældust þríglyseríð
marktækt lægri (p<0.05), HDL-kólesteról marktækt
hærra og æðakölkunarstuðull marktækt lægri
(p<0.01) í Héraðsbúum en Vestur-íslendingum.
Styrkt af Vísindasjóði og Rannsóknasjóði H.í.