Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Side 64

60
LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
DAUÐASLYS SJÓMANNA SEM EKKI ERU FLOKKUD
£ 85 SEMSLYSÁSJÓ
Vilhjálmur Rafnsson, Hólmfrlöur Gunnarsdóttir
Atvinnusjúkdómadcild Vinnucftirlits rfkisins og
Rannsóknarstofa 1 Hcilbrigöisfræöi
INNGANGUR
Sjómennska cr hættuleg og rannsóknir benda til að hætta á
dauöaslysum I vinnu hafi ckki minnkað um nokkurra ára bil
(1). Tföni dauöaslysa til sjós er háö þcim hættum scm fylgja
sjósókn, hvernig mcnn haga sér viö þcssar hættulcgu
aöstæöur, og hvaö gcrt er til aö koma f veg fyrir slys eöa draga
úr alvarlcgustu aflciðingum óhappa scm vcröa á sjó.
Markmiö þcssarar rannsóknar var aö kanna hvort sjómönnum
væri hætt viö öörum banaslysum en þeim sem skráö eru scm
dauöaslys á sjó.
EFNIOG ADFERDIR
Þetta er aftursýn hóprannsókn. Rannsóknarhópurinn 27.884
karlar er fcnginn frá Lffcyrissjóði sjómanna. Mcö
tölvutcngingu á kcnnitölum var afdrifa sjómannanna lcitaö f
Þjóöskrá og Horfinna skrá. Fylgitfminn var frá 1965 til 1989.
Væntigildi var fundið mcö margfcldi mannára I
rannsóknarhópnum og dánartalna fyrir alla fslcnska karla.
Sföan var rciknaö staölaö dánarhlutfall.
NIDURSTÖDUR
Dánartala vegna allra slysa var hærri en væntigildiö, staölaöa
dánarhlutfalliö var 1.92 (771 höRSu dáiö á móti væntigildinu
400.59). Slys á sjó voru 256 á móti væntigildinu 102.01.
Staölaö dánarhlutfall var 1.75 vcgna umferðarslysa, 1.60 vegna
citrana, 1.71 vcgna annarra slysa svo dæmi séu ncfnd.
Dánartölur vcgna sjálfsmoröa og manndrápa voru cinnig
háar. Staölaöa dánarhlutfalliö vcgna banaslysa var þvf hærra
þvl lcngur sem mcnnirnir höföu vcriö til sjós.
ÁLYKTANIR
Dauöaslys cru tfö mcöal sjómanna. Þcim hætlir við slysum
bæöi á sjó og landi. Þeir viröast vera sérstakur hópur scm cnn
cr f slysahættu cftir aö hinu hættulcga starfsumhvcrfi slcppir.
Þctta gæti stafaö af þvf aö til sjómannsstarfa vcljist mcnn scm
cru sérstaklcga slysnir cöa aö þcir mótist þannig af störfum
sfnum aö þcir taki upp hcgöun cöa lffcrni scm er þeim
hættulcgt. Scinni mögulcikinn cr lfklcgri þar scm banaslysum
fjölgaöi cftir þvf scm starfstfminn var lcngri. Viö teljum aö lil
þcss aö fyrirbyggja slys bæöi f vinnu scm utan hcnnar þurfi aö
bcina athyglinni aö Iffsháttum sjómanna.
Spurningin cr hvort hættur f starfi móti hcgöun manna. Mcö
því aö rannsaka aöra starfsmcnn, scm cins og sjómcnn búa viö
hættu 1 starfi, fæst úr þvf skoriö hvort þcim er einnig hættara
viö banaslysum, sem vcröa annars staöar en f vinnunni.
Hcimildir
1) Rafnsson V, Gunnarsdóttir H. Fatal accidcnLs among
Icclandicseamen: 1966-86. Br J Ind Med 1992;49:694-9.
c QC HOLUR GÓMUR OG SKARÐ í VÖR Á
t OO ÍSLANDI
Árni Biörnsson. Alfreð Ámason, Philip Stanier,
Alasdair Ivens og Gudrun Moore.
Lýtalækningadeild Landspítala.
Höfuðtilgangur þessara athugana var að reyna að
staðsetja gen er veldur holum gómi meðal
Islendinga og er á X-Iitningi. Hér er um eina ætt að
ræða.
Um hinn kynbundna, hola góm hafa birst all
margar greinar og útdrættir, og er verið að skjóta
sig að markinu þ.e. að nálgast genið, sem veldur
lýtinu. Það er athygli vert, að tjáning gensins er
breytileg, allt frá því að hafa háan, hvelfdan góm,
klofinn úf og til þess að hafa mjúka góminn allan
klofinn fram í þann harða. Tjáningin er líka frá því
að hafa aðeins tunguhaft og að hafa bæði tunguhaft
og holan góm.
Rúmlega 300 manns eru í ættinni og hafa um
200 verið athugaðir.
Alls höfðu 28 holan góm og af þeim höfðu 21
líka tunguhaft; 19 karlar og 2 konur. Tunguhaft eitt
sér höfðu 21 kona og 2 karlar.
Með erfðagreiningu og tölfræðilegum aðferðum
höfum við staðsett genið, sem veldur þessum
einkennum, á lengri arm X-litnings. Það er
einhvers staðar á 12cM bili : Xq21.33 - q22. Til
nánari staðsetningarerum við nú að reyna nýja
þreifara á svæðinu.
Ættrakningar eru nú hafnar til að rcyna að
tengja einstakling'a, sem hafa skarð í vör, með eða
án hols góms, innan ætta. Við fyrstu athugun virðist
vera um víkjandi erfðahátt að ræða. í ljósi þess, að
erlendar rannsóknir hafa sýnt fiam á tengsl milli
skarðs í vör og erfðamarka á litningi nr. 6, er
ætlunin að athuga slíkt í umræddum fjölskyldum.