Læknablaðið : fylgirit - 01.12.1992, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ/FYLGIRIT 22
49
STREITA í LAXFISKUM. ÁHRIF SKILYRÐINGA
E 67 Á: KORTISOL VIÐBRAGÐ, VIÐNÁM GEGN
SÝKINGU, VIÐBRÖGÐ VIÐ SÚREFNISSKORTI
OG SELTUÞOL.
Logi Jónsson og Carl B. Schreeck.
Rannsóknastofa í lífeðlisfræði, Læknagarði, H.í. og
Oregon Cooperative Fishery Research Unit, Oregon
State University, Corvallis, OR 97331, USA.
Streituviðbrögðum fiska hefur verið allvel lýst. Helstu
einkenni eru aukinn stryrkur kortisol hormónsins í
blóðvökva og bæling ónæmiskerfisins. I fiskeldi verður
ekki hjá því komist að meðhöndla fiska t.d. í tengslum
við stærðarflokkun og flutninga. Slfk meðhöndlun
veldur streitu og getur leilt til sjúkdómsfaraldra og
mikilla affalla. Á grundvelli fyrri tilrauna var ástæða til
að ætla að unnt væri að beita streitumeðhöndlun, til
þess að dempa óæskileg áhrif streitu f fiskum.
Seiði kyrrahafslax (Oncorhynchus tshawytscha) voru
skilyrt með streituáreiti tvisvar á dag. Vatnsborð var
lækkað í 5 cm, svo að bakuggar stóðu uppúr yfirborði, í
10 mínútur. Seiðin fengu fóður strax að streituáreiti
loknu um leið og vatnsborð tók að hækka. Auk
viðmiðunarhóps voru einnig hópar, sem fengu ýmiss
konar streituáreiti tvisvar á dag en ekki í tengslum við
fóðrun. Eftir viku aðlögunartíma og tveggja vikna
skilyrðingu voru viðbrögð seiðanna við streitu mæld
með því að flytja þau í 2 klukkustundir á milli staða. Á
leiðarenda var fylgst með seiðunum í fersku vatni og
athugað hversu Ójótt þau náðu sér eftir flutninginn.
Viðnám gegn kýlaveikibakteríunni (Aeromonas
salmonicida), hæfileiki seiðanna til að þoia lágan
súrefnisstyrk og aðlögun að lífi í sjó var ákvarðað.
Skilyrtu fiskarnir sýndu minni streituviðbrögð og náðu
sér fyrr ef miðað er við breytingar á kortisolstyrk í
blóðvökva. Þeir þoldu einnig betur lágan súrefnisstyrk,
bakteríusýkingu og seltu sjávar.
Niðurstöður þessar sýna, að unnt er að beita
streituáreitum til þess að auðvelda fiskum að glíma
við streituáreiti síðar meir. Eftir stendur að ákvarða
hvenær, hvernig og í hve miklu mæli á að beita slíkum
áreitum.
t RANNSÓKNIR Á ILLKYNJA HÁHITA (MH) HJÁ
t 68 ÍSLENSKUM FJÖLSKYLDUM .
Þórarinn Ólafsson. Halldór Jóhannsson, Stefán B.
Sigurðsson, Rannsóknarstofa í lífeðlisfræði,
Læknagarði, H.I. og Landspítalinn
Illkynja háhiti (MH) er lífshættulegur,
arfgengur, efnaskiptasjúkdómur, þar sem
kalkbúskapur vöðvafruma er ekki sem skyldi.
Langflestir MH einstaklingar eru einkennalausir í sínu
daglega lífi, en einkennin geta komið skyndilega fram
við svæfingu með halogeneruðum svæfingalyfjum
(Halothan, Efran, lsofluran) og vöðvaslakandi efni
eins og succinylcholine.
Rannsóknir á MH á íslandi hófust árið 1984.
Greining sjúkdómsins er gerð með töku vöðvasýnis (2
cm x 0,5 cm x 0,5 cm) frá lærvöðva (vastus medialis).
Vöðvasýnið er meðhöndlað samkvæmt forskriftum
The European Malignant Hyperthermia Group (1) og
fylgst er með vöðvasamdrætti in vitro í caffein og
halothan lausn. Stöðugt er unnið að rannsóknum á
greiningaraðferðinni með það í huga að auka næmi
hennar.
Fram til þessa hefur illkynja háhiti fundist hjá
5 mismunandi fjölskyldum á Islandi - í einni
fjölskyldunni er faðirinn innflytjandi frá Færeyjum og
verða systkini hans og afkomendur athuguð þar af
dönskum sérfræðingum.
Hingað til hafa verið rannsökuð 60 vöðvasýni
frá jafnmörgum einstaklingum á aldrinum 6 - 60 ára.
Jákvæöar niðurstöður fengust hjá 24 einstaklingum,
neikvæð hjá 14 og samanburðarsýni úr heilbrigðum
eru 22, en þau voru öll neikvæð.
Vegna stærðar vöðvasýnisins höfum við
ákveðið að hafa lægri aldursmörk fyrir sýnatöku við 12
ár. Yngri meðlimir grunaðra fjölskyldna ber því að
meðhöndla sem jákvæða með tilliti til vals á
svæfinagalyfjum. Þeir ásamt jákvæðum einstaklingum
eru merktir með Medical Alert merki.
In vitro rannsóknir á vöðvasýna er enn sem
komið er eina nothæfa greiningaraðferðin, en við
vonumst til að innan nokkurra ára verði unnt að greina
MH með töku blóðsýna og DNA greiningu.
(1) H. Örding. Br. J. Anaesth. 1988: 60: 287-302
Styrkt af Vísindaráði.