Kjarninn - 03.04.2014, Side 66

04/05 piStill
Svartur kross á gullstangirnar
Gullið fór þó aldrei út fyrir landamæri Bandaríkjanna – það
fór ekki einu sinni út fyrir dyr seðlabankans. Til þess að
þurfa ekki að ferja gull í tonnatali yfir Atlantshafið var nefni-
lega látið nægja að færa gullið á reikning Frakklandsbanka,
en geyma það einfaldlega áfram í hirslum bankans. Það hefði
allt eins mátt mála svartan kross á gullstangirnar, eins og
nóbelsverðlaunahafinn Milton Friedman benti seinna á, enda
hreyfðist það ekki úr stað frekar en steinmyntirnar á Jap!
Peningakerfi nútímans er síðan enn fáránlegra en grjót-
myntirnar á Jap eða gamla gullfótarskipulagið ef við leggjum
á það hlutlægt mat. Það eru engin áþreifan-
leg verðmæti sem standa að baki því, hvorki
grjót fyrir allra augum eða gull í földum
hirslum, heldur grundvallast það eingöngu
á tölum í bókum – enda langstærstur hluti
nútímapeninga ekkert annað en innstæðu-
reikningar hjá bönkum. Þegar við greiðum
fyrir viðskipti á sér ekki einu sinni stað
munnleg yfirlýsing um tilfærslu þessara
talna í heyranda hljóði, heldur senda segul-
rendur á plastkortum hljóðlát skilaboð til
bankans um að kaupandinn eigi lægri tölu í bókum bankans
en áður, en seljandinn hærri.
Samt sem áður hafa öll þessi kerfi gefist bærilega í því
skyni að liðka fyrir viðskiptum. En hvernig má það vera?
Hvernig öðlast peningar eiginlega slíkt verðmæti að hægt sé
að nota þá til greiðslu, hvort sem þeir eru gerðir úr einhverju
nytsamlegu eins og gulli, einhverju áþreifanlegu en ónytsam-
legu eins og grjóti eða pappír eða einhverju óáþreifanlegu
með öllu – eins og tölum í bók?
trúin er allt
Á endanum grundvallast vilji fólks til að nota peninga,
hverjir svo sem þeir eru, á trú. Við tökum við greiðslu í formi
peninga, því við trúum því að aðrir munu gera slíkt hið sama.
Eins og dæmin hér að ofan sanna öðlast peningar verðmæti
„Öfgafyllsta dæmið
um þessa sérstöðu
peningakerfisins
var sennilega auður
fjölskyldu einnar
sem lá (og liggur
enn) á hafsbotni.“