Nýjar kvöldvökur - 01.06.1929, Blaðsíða 37

NÝJAR KVÖLDVÖKUR
87
Höfuðborgir.
23. Amsterdam og Haag.
Amsterdam er höfuðborgin í konungsríkinu
Niðurlöndin, eða Hollandi, eins og við venjulega
segjum. Þar er þó ekki aðsetursstaður stjórnar-
innar, heldur er það Haag. Eftir síðasta mann-
tali hefir Amsterdam 580.000 íbúa og er einhver
einkennilegasta borg' í Evrópu; mikill hluti
hennar er bygður á staurum og síki eru í flest-
um götum. Staurar þessir eru 12—15 metra
langir til þess að þeir nái gegnum hinn mýrar-
kenda jarðveg niður i sandinn. Bæði þetta fyrir-
komulag og' svo hitt, hve Norðursjórinn er nærri,
gerir það að verkum, að mjög saggasamt er í
borginni. Stór síki liggja alla leið til sjávar og
•er það vegna skipaferðanna. Flest húsin eru
bygð úr rauðum tigulsteini og gerir það borgina
snotra og' sviphýra. Margar fallegar, gamlar
kirkjur og- svo hið afar mikla hreinlæti gerir
hana einnig mjög aðlaðandi. Verslun með afurð-
ir úr nýlendum Hollendinga er önnur besta
tekjulind borgarinnar (kaffi, tóbak, kryddvönir,
kakaó) hin tekjulindin er iðnaður. Aðeins de-
mantafágunin veitir yfir 12.000 manns atvinnu.
Ríkislistasafnið geymir hinar dásamlegustu perl-
ur meðal eldri listar. — Af nafni fljótsins Am-
•stel og Dam, er svarar til orðsins flóðgarður, er
nafn borgarinnar dregið. — Amsterdam er frá
byrjun 13. aldar. Var hún í félagi við Hansa-
bandalagið og gi-æddi of fjár á verslun og' sigl-
ingum. Árið 1600 var hún ein af stærstu og rík-
ustu borgum Evrópu. 1795 varð hún höfuðborg
í hinu bataviiska lýðveldi og 1808 í konungsrík-
inu Hollandi.
HAAG er stjórnarsetrið. Hið hollenska
Uafn hennar er s'Gravenhage, þ. e. »Limgarður
ei'eifans«. Liggur hún ca. 52 km. frá Amster-
dam í hjeraðinu Suður-Holland og hefir með
Uieð baðstaðnum Scheveningen 344.000 íbúa. f
Haag býr drotningin og þar situr stjórnin og
i'íkisþingið (»Generalstaterne«).
24. Prag.
Tjekkar kalla hana Praha og ekki þarf að
dvelja þar lengi til þess að sjá, að þessi borg
hefir leikið stórt og þýðingarmikið hlutverk í
sögu Evrópu. Á löngu liðnum öldum sátu þar
drotnendur Bæheims og í höllinni s>Hradschin«
sátu hinir þýsku keisarar, þar á meðal Rudolf
2., sem skaut skjólshúsi yfir Tycho Brahe. Borg-
in, sem nú er höfuðborg í lýðveldinu Tjekko-Slo-
vakíu, stendur á Ijómandi fögrum stað, báðum
megin við hið breiða Moldau-fljót. Átta brýr eru
yfir fljótið; meðal þeirra er Karlsbrúin með hin-
um gömlu turnum sínum. Á hæð einni stendur
höllin Hradschin og teygir sig hátt upp í loftið;
og hingað og þangað í borginni er talsvert af
skrautlegum, gömlum aðalshöllum, sem tilheyra
eða hafa tilheyrt hinum gömlu aðalsættum. Hin
gamla gyðingagata er nú að mestu niðurrifin, en
samkunduhús Gyðinga og- ráðhús þeirra stendur
enn, og bak við þau liggur hinn einkennilegi 800
ára gamli kirkjugarður þeirra. 1 Hradschin er
ennþá sýndur glugginn, sem ráðherrum keisar-
ans var fleygt út um — er varð byrjunin til 30-
ára stríðsins — og í Teyn-kirkjunni er Tycho
Brahe grafinn. — Borgin hafði við síðasta
manntal 550.000 íbúa. Prag er frá 9. öld. Hinir
jagellonsku konungar gerðu hana að höfuðborg
í Bæheimi á miðöldunum.
25. Lissabon.
Hún er höfuðborgin í Portúgal og er þar eitt-
hvert fegursta borgarstæði í Evrópu, þar eð hún
stendur á hjöllum upp frá Tejo-fljótinu og tek-
ur yfir sjö hjalla. Hafði hún við manntal 1920
talsvert yfir 500.000 íbúa. Lissabon, sem á por-
túgölsku heitir Lisboa, er skift í 4 umdæmi.
Nokkur hluti borgarinnar er mjög gamall með
þröngum og dimmum götum. Er það sá hluti,
sem þyrmt var af hinum ógurlega jarðskjálfta
1755, þegar 30.000 manns mistu lífið. Annar