Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Síða 17

Sagnir - 01.04.1986, Síða 17
Einn hinn óþarfasti maður . . . óbilgirni sinni og ófriði. Dr. Jón Jó- hannesson gefur honum t. d. þessa einkunn: Hann virti aldrei landslögin og átti drjúgan þátt í því að brjóta niður virðingu manna fyrir lögum þjóð- veldisins. í öðru lagi leiddu deilur hans til þess, að norsk yfirvöld, konungur, jarl og erkibiskup, tóku að skipta sér af málefnum Islend- inga. Hvort tveggja varð til þess, ásamt ýmsu öðru, að íslendingar misstu sjálfstæði sitt.. . . Það er því ekki ófyrirsynju, að Guðmundur biskup hefur verið kallaður einn hinn óþarfasti maður í sögu vorri.18 Flosi Sigurbjörnsson bendir á að Guðmundur hafi ekki brotið niður neina virðingu fyrir lögum og rétti, henni hafi einfaldlega ekki verið til að dreifa. Hann sýnir einnig fram á að erkibiskup var þegar farinn að skipta sér af málefnum íslendinga, þannig að Guðmundur var enginn frumkvöð- ull í því efni.19 Hann kemst þannig að þeirri niðurstöðu að mál hefðu þróast Tilvísanir 1 Jón Jóhannesson: íslendinga saga 1 (Rv. 1956), 240. 2 Jón Jóhannesson, 240. 3 Jón Jóhannesson, 244. 4 Jón Jóhannesson, 245. 5 Jón Jóhannesson, 245-6. 6 Guðrún Ása Grímsdóttir: „Um af- skipti erkibiskupa af íslenzkum málefnum á 12. og 13. öld.“ Saga 20 (Rv. 1982), 32. 7 Helgi Þorláksson: „Rómarvald og kirkjugoðar." Skírnir 156 (Rv. 1982), 54. á líkan veg, án sérstaks atbeina Guð- mundar Arasonar.20 Jón Jóhannesson bendir á Guð- mund sem andstæðing landslaga og þjóðlegrar kirkjustefnu, fulltrúa guðs- laga og erlends kirkjuvalds. Á síðustu áratugum 12. aldar átti kirkjan í Nor- egi í harðvítugum átökum viö kon- ungsvaldið. Meðan á því stóð gátu höfðingjar á íslandi leyft sér ýmislegt gagnvart kirkjunni í trausti þess að hún heföi ekki bolmagn gegn þeim.21 En eftir að sæmilegt samkomulag var komið á í Noregi gátu norskir erki- biskupar farið að snúa sér aftur að málefnum íslendinga og því er eðli- legt að Guðmundur héldi fram kröfum sínum um dómsvald klerka, hann var einfaldlega að hlýðnast erkibiskupi. Helgi Þorláksson telur að Jón noti ranglega hugtakið „þjóðleg kirkju- valdsstefna". Nær sé að tala um ver- aldlega stefnu, umboðsmenn páfa- valds hafi notfært sér stuðning ver- aldlegra höfðingja til að efla kirkjuna, um 1180 hafi síðan verið horfið frá 8 Helgi Þorláksson, 54. 9 Guðrún Ása Grímsdóttir, 35. 10 Guðrún Ása Grímsdóttir, 36. 11 Magnús Jónsson: „Guðmundur biskup góði.“ Samtíð og saga. Nokkrir háskólafyrirlestrar I (Rv. 1941), 124. 12 Magnús Jónsson, 121. 13 Jón Jóhannesson, 250. 14 Helgi Þorláksson, 53. 15 Jón Jóhannesson, 245. 16 Guðrún Ása Grímsdóttir, 44. 17 Jón Jóhannesson, 245. þessari stefnu og kirkjuvaldsstefnan tekin upp.22 í Ijósi þessa verður naumast séð að Guðmundur Arason hafi skipt nokkrum sköpum í þróun til aukinna áhrifa kirkjuvalds og konungs á 13. öld. Völd hans og áhrif hljóta að hafa verið tiltölulega lítil. Hann naut aldrei nægilegs stuðnings hér á landi til að koma fram erindum erlends kirkju- valds. Meginátökin stöfuðu af van- mætti hans til að stjórna málefnum biskupsstólsins, svo og illa séðri hjálpsemi og gjafmildi við fátæklinga og flökkufólk. Höfðingjar supu ekki beiskt seyði af andstöðu sinni við hann, ekki var litið á aðgerðir þeirra sem uppreisn gegn kirkjuvaldinu sjálfu, og erkibiskup og páfi tóku því ekki sérlega hart á henni. Sú upp- lausn sem deilurnar skópu er síst af öllu sambærileg við þá sem síðar stafaði af deilum veraldarhöfðingja innbyrðis. □ 18 Jón Jóhannesson, 249-50. 19 Flosi Sigurbjörnsson: „Guð- mundur biskup Arason hinn góði og hrun íslenzka þjóðveldisins 1262-1264.“ Á góðu dægri. Af- mæliskveðja til Sigurðar Nordals (Rv. 1951), 78. 20 Flosi Sigurbjörnsson, 81. 21 Helgi Þorláksson, 51. 22 Helgi Þorláksson, 52. SAGMIR 15
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.