Sagnir - 01.04.1986, Page 32

Viðhorf til Kvenna í Qrágás
og kvenna var mjög háö stéttarstööu
þeirra. Allar konur áttu þaö þó sam-
eiginlegt aö réttarstaöa þeirra var háö
hjúskap en svo var ekki um karl-
menn.
Segja má að hinn ólíki heimur karla
og kvenna hafi markast mjög af at-
hafnasviði þeirra; starfssviö kvenna
var innan stokks en karla utan stokks.
Þeir sáu um alla stjórnsýslu og póli-
tíska ákvarðanatöku. Konur uröu
seinna sjálfráða en karlar og nutu
minni réttar til erfða. Þeim var þó skylt
aö borga skatt eins og körlum og
sama refsilöggjöf gilti fyrir bæði
kynin. Réttindi og skyldur fóru því
ekki saman.
Tilvísanir
1 Ólafía Einarsdóttir: „Staöa
kvenna á þjóöveldisöld. Hugleið-
ing ( Ijósi samfélagsgeröar og
efnahagskerfis." Saga, 22 (Rv.
1984), 7-30.
2 Ólafur Lárusson: Lög og saga
(Rv. 1958), 83-85, 120-124,
128-129, 131.
3 Agnes S. Arnórsdóttir: Var sjálfs-
þurft ríkjandi á íslandi á miðöld-
um? Ópr. ritgerð. (H.í. 1985), 33.
Gunnar Karlsson: „Frá þjóðveldi
til konungsríkis." Saga íslands II
(Rv. 1975), 22-28.
4 Jakob Benediktsson: „Landnám
og upphaf allsherjarríkis." Saiga
íslands I (Rv. 1974), 170.
Ólafur Lárusson, 81-82, 86.
5 Grágás, Islændernes Lovbog i
Fristatens Tid, Konungsbók (la
og Ib) (Kh. 1852), Ib, 3. Staðar-
hólsbók (II) (Kh. 1879), 103.
6 Grágás, la, 35, II, 44.
7 Grágás, la, 170-171. II, 195,
336, 350.
8 Grágás, Ib, 58. II, 183.
Konureru veikari aö líkamsburðum
en karlar og þær áttu því kost á
vernd, ef þær voru beittar þvingun-
um. Karlmenn voru húsbændur á sín-
um heimilum og höfuð ættanna. Þeir
vildu fá aö hafa sínar konur í friöi og
líf kvennanna var í þeirra höndum.
Þær áttu allt undir því aö nánustu aö-
standendur þeirra í karllegg, eigin-
menn eöa frændur, væru þeim hliö-
hollir. Ef konu var nauðgað fór refs-
ingin eftir því í hvaöa þjóðfélags- eöa
hjúskaparstöóu hún var. Þaö var ekki
saknæmt að nauðga ógiftri, fátækri
göngukonu sem gekk með húsum, ef
karlmaðurinn viðurkenndi það. Ef
sami maðurinn nauögaöi hins vegar
eiginkonu stórhöfðingja, eöa giftum
9 Grágás, Ib, 203-204.
10 Grágás, la, 129, 225-226. II,
199, 204, 265.
11 Grágás, la, 218-222. II, 83.
12 Grágás, la, 230.
13 Grágás, Ib, 29-75. II, 152-209.
14 Grágás, Ib. 38. II, 167.
15 Árni Björnsson: Merkisdagar á
mannsævinni. Gamlar venjur,
siðareglur og sagnir (Rv. 1981),
81-82.
Kulturhistorisk Leksikon for Nord-
isk Middelalder. (KL). IX (Rv.
1964), 574.
Ólafur Lárusson, 160.
16 Grágás, Ib. 29-32. II, 155-156,
158-159.
17 Grágás, II, 162.
18 Sjá ma. KL IV (Rv. 1959), 491-
492.
19 Grágás, II, 199-200.
20 Grágás, II, 172-175, 207. - KL,
XX (Rv. 1976), 496-497.
21 Grágás, Ib, 45-46. II, 175.
22 Grágás, Ib, 41. II, 170-171,199-
200, 204.
konum yfirleitt, beið hans þyngsta
refsing.
Þó aö stéttarstaða hafi vissulega
sett stóran svip á Iffsmöguleika og
viðhorf til fólks á þjóðveldistímanum,
þá var kynferði ekki síður mælikvarði
á möguleika mannfólksins. Ákveðin
hlutverkaskipting á milli kynjanna hef-
ur mótað hugarheim allra í samfélag-
inu. Það er því ekki úr lausu lofti grip-
ið að halda því fram, að ólíkir siðir og
venjur hafi ríkt innan stokks og utan.
En á milli þessara heima lágu þræðir
og ekki er ólíklegt að konur hafi getað
tileinkað sér viðhorf karla og öfugt.
Grágás kveður þó skýrt á um að kyn-
in haldi sig hvort ásínu sviði. □
23 Grágás, Ib, 236. II, 168, 203.
24 Grágás, II, 168, 170-172.
25 Grágás, II, 204.
26 Grágás, Ib, 52, 53. II, 184, 185.
27 Grágás, la, 164. Ib, 48. II, 177-
178.
28 Grágás, Ib, 48-49. II, 177-179.
29 Grágás, td. II, 19, 167.
30 KL. IX, 565-571.
31 Helgi Þorláksson: „Arbeidskvin-
nens, særlig veverskens, oko-
nomiske stilling pá Island i mid-
delalderen.“ Kvinnans ekonom-
iska stállning under nordisk
medeltid (Sverige, 1981), 62.
Grágás, Ib, 44-45. II, 173-174.
32 Gunnar Karlsson, 25.
33 Grágás, la, 38, 161. II, 322.
34 Grágás, la, 142.
35 Grágás, la, 171. Ib, 206. II, 47,
195, 336, 350.
36 Grágás, la, 85.
37 Grágás, Ib, 57, 179, 188-189.
38 Grágás, Ib, 203-204.
30 SAGNIR