Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Page 39

Sagnir - 01.04.1986, Page 39
Helmingarfélög hjóna Kaupmáli og helmingarfélag. Upphaf hins rómaða bréfs Sueins Sumarliðasonar og Guðríðar Finnbogadóttur. Oft sést uísað til þess í bréfum. dómum og uitnisburðum sem prentaðireru i Fornbréfasafninu. Finn bogi lögmaður sá til þess að það sem þarna uarsamið um gleymdist ekki. ingarfélögum fái meö þessu aukið neitunarvald í sambandi við meðferð eignanna. Eru þær kannski að gæta hagsmuna erfingja sinna? Allt frá þjóðveldistímanum miðaði löggjöf að því að hamla gegn eigna- tilfærslu á milli ætta.44 Með helming- arfélögunum varð á því nokkur breyt- ing og gátu eignirnar blandast meira við erfðaskiptin en áður. Dómar eru nokkrir til þar sem deilt er um eignar- rétt á jörðum út frá helmingarfélög- um.45 Sumir högnuðust vel. Aðrir misstu sþón úr aski sínum. Mesta breytingin við erfðirnar; hefði hjónun- um aukist fé var ætt konunnar í helm- ingarfélaginu líklegri til að bera meira úr býtum en annars. Áhrif erfingjanna á eignarform hjónabandanna styrktust. Tilgangurinn virðist ekki vera að auka rétt konunnar, eins og Arnór nefnir, þó svo að karlinn mætti ekki ráðstafa neinum eignum án samþykkis hennar meðan hjóna- bandið stóð. Þetta útilokar samt ekki að konur hafi getað ráðiö meiru innan hjónabandsins ef þær voru í helming- arfélagi en annars. Höfðingjastéttin var sterk á íslandi á 15. öld, og þá 489. á Þrerá. 11. September 1485. 20. Apríl 1486. KaupmjLlabréf Sveins Sumarliðasonar og Guðríðar Finnboga- dóttur. AM. Fasc. XXVII, 45, frnmritið á skinni með hendi Finnboga lög- manns. Af átta iunsiglum eru nú fimm fyrir, sum töluvert brákuð. — Apogr. 232. — Sbr. kaupmálabréf Sigurðar Þorleifssonar og Kristínar Finnbogadóttur frá 24. Júuí 1489. kaupmalabref Sueins Sumarlidasonar og Gudríjdar Fimbogadottur.1) Ollum monnum þeim sem þetta bref sea edr heýra senda eirekr einarsson og jon gislason prestar. paall brandz- son. þorsteinn þorleifsson. jon arngrimsson. thomas suein- biarnarson. asgrimr hallzson og þormodr þormodzson leik- menn Q. G. og sina kunnigt giorandi at sub anno gracie. 0D.° cd.° lxxx0 v.° a svnnvdagin næsta epter nativitatem beate marie- virginis óx þveród j laxardal vorvm vier j hia savm og heýrdvm di ord og handaband þessara manna svmarlida eirekssonar og sveins sonar hans. af eirni halfu. en finnbogha jonssonar. og gudridar dottr hans af annari. ') Utan á bréfinu með tvennslags böndum allgömlum. 36* voru nokkrar höfðingskonur áberandi í þjóðlífinu. Margar þeirra sem eitt- hvað kvað að voru ekkjur, en þær höfðu meiri lagalegan rétt en giftar konur. Dæmi um þær eru Ólöf ríka og Vatnsfjarðar-Kristín. Konur almennt réðu ekki hverjum þær giftust og ekki hvernig samið var um eignirnar í hjónabandinu. Því má velta fyrir sér hvort ættingjar kvennanna hafi talið sig geta haft meiri áhrif á afdrif ætt- argóssins væri samið uþp á helming- arskipti. Ekki má heldur gleyma því að vel var vandað til makavals hjá þeim ríku, og þar gátu verið á ferðinni eftirsóknarveröar eignir. Af helming- arfélagsbréfunum sést að við gifting- una hafi brúðguminn stundum gefið brúði sinni stórgjafir, oft margar jarðir. Þetta voru ýmiskonar gjafir, og höfðu þær mismunandi uppruna og merk- ingu. Hvernig tengjast þær helming- arfélögunum? Gjafirnar Við upphaf hjúskapar var alltaf geng- ið frá eignum hjónaefnanna, óháð því hvort gerður var helmingarfélags- samningur um leið eða ekki. Ekkert er sagt um hvernig gjafamálum skuli háttað í réttarbótum Hákonar kon- ungs um helmingarfélög, né í Jóns- bókarákvæðum um hjónafélög. Landslög kváðu á um að nánustu ættingjar konu skyldu ráða giftingu hennar. Giftingarmaður hennar samdi um heimanfylgjuna sem hún hafði með sér úr föðurgarði, og tilgjöf- ina sem brúðguminn gaf á móti.46 Þetta nægði að semja um til að hjóna- bandið yrði löglegt, en það var mikil- vægt vegna erfðaréttarins. Með réttarbót Eiríks konungs Magnússon- ar við Jónsbók 1294, er það skilyrði sett að hér á landi mætti ekki gefa konu meiri tilgjöf en 60 hundruð, jafn- vel þótt menn væru ríkir.47 Þessa hámarkstilgjöf gefur Sveinn Sumar- liðason Guðríði Finnbogadóttur, en þau gerðu kaupmála 1485/1486. Bent hefur verið á hann sem gott lög- fræðilegt dæmi um stofnun helming- arfélags.48 Guðríður fékk líka 40 hundruð í morgungjöf og bekkjargjöf. Engin fjórðungsgjöf var nefnd hjá þeim, en þær komu stundum fyrir í SAQHIR 37
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.