Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Síða 39

Sagnir - 01.04.1986, Síða 39
Helmingarfélög hjóna Kaupmáli og helmingarfélag. Upphaf hins rómaða bréfs Sueins Sumarliðasonar og Guðríðar Finnbogadóttur. Oft sést uísað til þess í bréfum. dómum og uitnisburðum sem prentaðireru i Fornbréfasafninu. Finn bogi lögmaður sá til þess að það sem þarna uarsamið um gleymdist ekki. ingarfélögum fái meö þessu aukið neitunarvald í sambandi við meðferð eignanna. Eru þær kannski að gæta hagsmuna erfingja sinna? Allt frá þjóðveldistímanum miðaði löggjöf að því að hamla gegn eigna- tilfærslu á milli ætta.44 Með helming- arfélögunum varð á því nokkur breyt- ing og gátu eignirnar blandast meira við erfðaskiptin en áður. Dómar eru nokkrir til þar sem deilt er um eignar- rétt á jörðum út frá helmingarfélög- um.45 Sumir högnuðust vel. Aðrir misstu sþón úr aski sínum. Mesta breytingin við erfðirnar; hefði hjónun- um aukist fé var ætt konunnar í helm- ingarfélaginu líklegri til að bera meira úr býtum en annars. Áhrif erfingjanna á eignarform hjónabandanna styrktust. Tilgangurinn virðist ekki vera að auka rétt konunnar, eins og Arnór nefnir, þó svo að karlinn mætti ekki ráðstafa neinum eignum án samþykkis hennar meðan hjóna- bandið stóð. Þetta útilokar samt ekki að konur hafi getað ráðiö meiru innan hjónabandsins ef þær voru í helming- arfélagi en annars. Höfðingjastéttin var sterk á íslandi á 15. öld, og þá 489. á Þrerá. 11. September 1485. 20. Apríl 1486. KaupmjLlabréf Sveins Sumarliðasonar og Guðríðar Finnboga- dóttur. AM. Fasc. XXVII, 45, frnmritið á skinni með hendi Finnboga lög- manns. Af átta iunsiglum eru nú fimm fyrir, sum töluvert brákuð. — Apogr. 232. — Sbr. kaupmálabréf Sigurðar Þorleifssonar og Kristínar Finnbogadóttur frá 24. Júuí 1489. kaupmalabref Sueins Sumarlidasonar og Gudríjdar Fimbogadottur.1) Ollum monnum þeim sem þetta bref sea edr heýra senda eirekr einarsson og jon gislason prestar. paall brandz- son. þorsteinn þorleifsson. jon arngrimsson. thomas suein- biarnarson. asgrimr hallzson og þormodr þormodzson leik- menn Q. G. og sina kunnigt giorandi at sub anno gracie. 0D.° cd.° lxxx0 v.° a svnnvdagin næsta epter nativitatem beate marie- virginis óx þveród j laxardal vorvm vier j hia savm og heýrdvm di ord og handaband þessara manna svmarlida eirekssonar og sveins sonar hans. af eirni halfu. en finnbogha jonssonar. og gudridar dottr hans af annari. ') Utan á bréfinu með tvennslags böndum allgömlum. 36* voru nokkrar höfðingskonur áberandi í þjóðlífinu. Margar þeirra sem eitt- hvað kvað að voru ekkjur, en þær höfðu meiri lagalegan rétt en giftar konur. Dæmi um þær eru Ólöf ríka og Vatnsfjarðar-Kristín. Konur almennt réðu ekki hverjum þær giftust og ekki hvernig samið var um eignirnar í hjónabandinu. Því má velta fyrir sér hvort ættingjar kvennanna hafi talið sig geta haft meiri áhrif á afdrif ætt- argóssins væri samið uþp á helming- arskipti. Ekki má heldur gleyma því að vel var vandað til makavals hjá þeim ríku, og þar gátu verið á ferðinni eftirsóknarveröar eignir. Af helming- arfélagsbréfunum sést að við gifting- una hafi brúðguminn stundum gefið brúði sinni stórgjafir, oft margar jarðir. Þetta voru ýmiskonar gjafir, og höfðu þær mismunandi uppruna og merk- ingu. Hvernig tengjast þær helming- arfélögunum? Gjafirnar Við upphaf hjúskapar var alltaf geng- ið frá eignum hjónaefnanna, óháð því hvort gerður var helmingarfélags- samningur um leið eða ekki. Ekkert er sagt um hvernig gjafamálum skuli háttað í réttarbótum Hákonar kon- ungs um helmingarfélög, né í Jóns- bókarákvæðum um hjónafélög. Landslög kváðu á um að nánustu ættingjar konu skyldu ráða giftingu hennar. Giftingarmaður hennar samdi um heimanfylgjuna sem hún hafði með sér úr föðurgarði, og tilgjöf- ina sem brúðguminn gaf á móti.46 Þetta nægði að semja um til að hjóna- bandið yrði löglegt, en það var mikil- vægt vegna erfðaréttarins. Með réttarbót Eiríks konungs Magnússon- ar við Jónsbók 1294, er það skilyrði sett að hér á landi mætti ekki gefa konu meiri tilgjöf en 60 hundruð, jafn- vel þótt menn væru ríkir.47 Þessa hámarkstilgjöf gefur Sveinn Sumar- liðason Guðríði Finnbogadóttur, en þau gerðu kaupmála 1485/1486. Bent hefur verið á hann sem gott lög- fræðilegt dæmi um stofnun helming- arfélags.48 Guðríður fékk líka 40 hundruð í morgungjöf og bekkjargjöf. Engin fjórðungsgjöf var nefnd hjá þeim, en þær komu stundum fyrir í SAQHIR 37
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.