Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Síða 45

Sagnir - 01.04.1986, Síða 45
Þórunn Valdimarsdóttir Dyggðaspegill eður ein kristileg undirvísan og nytsamleg, fyr- ir allar guðhræddar meyjar og kvenpersónur, sýnandi hvílíkum dyggðum þeim hæfi begáf- uðum að vera. F 1—^instöku heimildir eru svo lýsandi fyrir horfiö hugarfar, aö þær hrópa á samanburð við nútímann. Ein slík er siöaritiö Dyggðaspegill. Það er freist- andi aö bera dyggðir, sem voru taldar æskilegar fyrir nokkur hundruö árum, saman viö þær sem viö hömpum í dag, því aö svo sannarlega eru marg- ar þeirra enn viö lýði. Spegill er tákn sem hefur haft ómæld áhrif á ímyndunarafl vest- rænnar menningar. Dr. Einar Már Jónsson leiddi hóp sérfræðinga í all- an sannleik um það meö erindi, sem hann flutti nýlega á vegum Háskóla íslands, um Konungsskuggsjá og önnur miðaldarit sem kölluöust speglar. Ein leið til þess aö sjá hvaða þýðingu tákniö spegill haföi áöur fyrr er aö ímynda sér að maður hafi aldrei séö sjálfan sig í spegli. Slík opinber- un hefur þaö átt að vera að fá rit sem nefndust speglar í hendurnar! Dyggðaspegill fjallar um þær dyggðir kvenna sem lúterskir kenni- menn aðhylltust á 16. og 17. öld. Hann var skrifaður af Lúkasi Martín- usi, „presti í Þýskalandi", á seinni hluta 16. aldar. Spegillinn náöi mikl- um vinsældum í Danaveldi, en þar var hann gefinn út sex sinnum á árun- um 1594 til 1660. Jón Arason, próf- astur í Vatnsfirði, þýddi Dyggðaspegil á íslensku árið 1639, og varðveist hafa fjögur handrit af honum frá 17. öld, þrjú frá 18. öld og eitt frá því um 1800.1 Menn héldu áfram að afrita Dyggðaspegilá íslandi í eina og hálfa öld eftir aö hann hætti að koma út í Danmörku. Þar kom út hliðstæður spegill árið 1571 fyrir karlkynið, Unge Karlis og Drengis Speil, en minni þörf var á því að rækta siðferði drengja en stúlkna, því að sú dyggð sem hæst bar í siðaritum var skírlífið og það voru einkum stúlkurnar sem áttu að gæta þess.2 í enskum siðaritum er dregin upp svipuð mynd af konum og í hinum þýska Dyggðaspegli. Lawrence Stone notar í bók sinni, The Family, Sex and Marriage in England 1500- 1800, fimm lýsingarorð til þess að lýsa þeim eiginleikum sem þóttu fara konum vel í hinum enska heimi á 16. og 17. öld.3 Konur áttu að vera veik- geðja, hlýðnar, góðgjarnar, hreinlífar og hófsamar. Þessi lýsing á vel við kvenímynd Dyggðaspegils. Erfitt er að meta áhrif heimildar sem er for- skrift eins og Dyggðaspegill, en hann má að minnsta kosti lesa sem heimild um hina æskilegu kosti kvenna. Handrit voru dýr og spegillinn var því líklega einungis í eigu fárra stönd- ugra kvenna. En tónninn í Dyggða- spegli er sá sami og í hinum lútersku kennisetningum, og allar konur með- tóku svipaðan boðskap í kirkjunni. Þær sem áttu sinn eigin spegil höfðu þá sérstöðu að geta af sérstakri alúð ræktað sinn dyggðakrans. Dyggðir spegilsins eru tuttugu talsins. Sex þeirra tengjast beinni trúariðkan, fimm lúta að vinnusiðferði og mannasiðum, þrjár dyggðir lýsa kristilegu hugarfari, tvær fjalla um sið- gæði og fjórar um undirgefni. Á viss- an hátt hefur Dyggðaspegill verið meyjum andleg lyftistöng, sem leið- beindi þeim við að rækta með sér eig- inleika sem töldust góðir. Tónninn sem spegillinn gefur er yfirleitt Ijúfur og göfgandi og þar hljómar það feg- ursta úr kristinni siðfræði. En jafn- framt pínir spegillinn konur niður í æði þröngt mót. Erfðasyndin og sköpunarsagan voru síst til þess fallnar að vekja upp sjálfstraust kvenna. Dyggðaspegill innprentar
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.