Sagnir - 01.04.1986, Side 49

Dyggðaspegill
. aldar sprund teiknaði enski listmálarinn Thomas Gurton eftir myndum sem rissaðar uoru
_ Kona í reiðfötum og tíu ára stúlka. Þessi 18.
upp í Stanley leiðangrinum 1789.
að hylja nekt sína þegar hún var háls-
höggvin; þótt hún stæði frammi fyrir
dauðanum lagði hún allt kapp á að
limir hennar væru ekki afhjúpaðir.
Skírlífi er í Dyggðaspegli skilgreint
sem „það að manneskja utan hjóna-
bands haldi sér hreinni útvortis og
innvortis á sálu og líkama, fyrir utan
nokkra saurgan og sambland við
aðra“. Allar ungar jómfrúr eiga að
kappkosta að hafa þessa dyggð þar
til þær verða giftar. Bæði lögmál nátt-
úrunnar og lögmál guðs skipa svo
fyrir, og lítið verður úr öðrum dyggð-
um ef þessa höfuðprýði dyggðanna
vantar. Með mörgum dæmum er í
speglinum útlistað hvernig heiðnarog
kristnar meyjar létu frekar lífið en
meydóminn er karlar vildu spjalla
þær.
Stöldrum nú við og athugum
hversu mörgum konum var ætlað að
vera hreinar meyjar til æviloka. Um
aldamótin 1700 höfðu aðeins %
hlutar íslenskra kvenna á aldrinum
50-54 ára gifst.9 Þar sem lágmarks-
eign var skilyrði fyrir hjúskap mátti
stór hluti kvenna ekki giftast. Bann við
kynlífi utan hjónabands átti að sjá til
þess að ekki fæddust föðurlaus börn,
en sumum reyndist erfitt að temja
holdið. Það var ekki vanþörf á því að
göfga jómfrúrstandið eins og
Dyggðaspegill leitast við að gera, því
að það gerði það auðveldara að
sætta sig við það hlutskipti að vera
jómfrú ævilangt. Þetta skipulag þjón-
aði þjóðfélaginu í heild þótt það væri
grimmt gagnvart einstaklingum og
vegna harðýðgi laganna duldu marg-
ar konur þungun sína og förguðu af-
kvæmum sínum.10
Skírlífið var sú dyggðanna tuttugu
sem mannalög náðu skýrast yfir.11
Samkvæmt Stóradómi frá 1563 lá
dauðarefsing við því að hafa sam-
ræði við móður, systur, dóttur, stjúp-
móður, dótturdóttur, sonarkonu, son-
ardóttur, stjúpdóttur, bróðurdóttur,
systurdóttur, tengdamóður, föður-
móður, móðurmóður, móðursystur,
föðursystur og mágkonu (hið sama
gilti um hitt kynið). Við fyrsta sifja-
spelli af þessu tagi lá dauðadómur,
SAQniR 47