Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Page 70

Sagnir - 01.04.1986, Page 70
J^^andarísk herstöö hefur veriö á íslandi í aldarþriöjung og Bandaríkja- menn hafa átt kjarnorkuvopn allan þann tíma. Áður en Bandaríkjaher fékk aðstöðu hér á landi 1951 haföi Island gerst aöili aö Atlantshafs- bandalaginu. Hver hefur stefna ís- lenskra stjórnvalda verið gagnvart staösetningu kjarnorkuvopna á ís- lenskri grund þennan tíma? Þegar ísland gekk í NATO áriö 1949, var í viðræðunum sem á undan fóru lögö áhersla á, aö íslendingar myndu ekki „hafa erlendan her eöa herstöðvar í landi sínu á friöartím- um“.2 Af þessari afstööu leiddi aö sjálfsögöu aö hér yröu engin kjarn- orkuvopn, en á þau er ekki minnst í samningnum. En friðartímarnir stóðu ekki lengi. Árið 1951 kom hingað bandarískur her. í „varnarsamningnum" sem gerður var milli stjórna íslands og Bandaríkjanna af því tilefni, er hvorki minnst á kjarnorkuvopn né annan vopnabúnaö, en sagt að Bandaríkin taki að sér aö „gera ráðstafanir til varnar íslandi" fyrir hönd NATO.3 Enga vísbendingu er að finna í þing- skjölum um að hér skuli staðsett kjarnorkuvopn, hvorki hjá stuðnings- mönnum né andstæöingum her- stöðvasamningsins. Þó vísaöi Einar Olgeirsson í ummæli bandarísks öldungadeildarþingmanns þess efnis aö til greina kæmi aö koma kjarn- orkuvopnum fyrir á íslandi, yrðu Bandaríkjamenn aö flytja þau frá Bretlartdi. Einar taldi þetta, ásamt svo mörgu öðru, mæla gegn samþykkt „vamarsamningsins".5 Fylgismenn samningsins svöruðu þessu ekki beint, en Bjarni Benediktsson utan- ríkisráðherra sagöi Breta ætla aö leyfa Bandaríkjamönnum aö hafa flugstöðvar áfram í Bretlandi, „vegna þess aö það sé nauðsynlegt vegna heimsfriðar og öryggis".6 Hann sagöi samning íslendinga við Bandaríkin vera „vamarsamning" en ekki „árás- arsamning“ og ekki þyrfti aö túlka hann frekar. Áriö 1953 var á Alþingi rædd þings- ályktunartillaga um að skora á Bandaríkin að fallast á aö hætta til- raunum meö vetnissprengjur. í þeim umræðum var ekki talað um þann möguleika aö kjarnorkuvopn yrðu geymd á íslandi. Reyndar má segja að málið hafi verið rætt á „alþjóðleg- um forsendum", en enn virtist hugs- anleg tilvist kjarnorkuvopna á íslandi ekki hafa verið ofarlega í hugum al- þingismanna.7 Opinber stefna íslenskra stjórn- valda gagnvart staðsetningu kjarn- orkuvopna á íslandi var óljós, jafnvel engin, á þessum árum. Ekki vartekið af skarið um hvernig þessu skyldi háttað, en árið 1958 skýrðist málið lít- ið eitt. Bulganin lætur í sér heyra Bulganin, forsætisráðherra Sovétríkj- anna, reifaði stofnun kjarnorkuvopna- lauss svæðis á Norðurlöndum í bréfi til Hermanns Jónassonar, forsætis- ráðherra íslands, árið 1958. Bulganin lýsti þar þeirri stefnu Sovétríkjanna, að á meðan Norðurlönd hefðu ekki tekið formlega ákvörðun um að leyfa ekki uppsetningu kjarnorkuvopna, hefðu þau enga tryggingu fyrir því að þessum vopnum yrði ekki beitt gegn þeim í stríði. Hann minntist einnig á herstöð Bandaríkjanna á íslandi og sagði: „Sá möguleiki að staðsetja kjarnavopn í þessari herstöð er e. t. v. ekki útilokaður, en sú staðreynd setur íslensku þjóðina í hættu, sem engan veginn er smávægileg."8 Hermann Jónasson svaraði um hæl og vísaði í yfirlýsingu íslensku ríkisstjórnarinnarfrá 7. maí 1951. Þar segir að samkomulag sé um það, á milli íslendingaog Bandaríkjamanna, að koma eingöngu upp mannvirkjum til varnar en ekki til að gera árásir. Þessi afstaða er sögð óbreytt og hún leiði til þess að hér verði ekki staðsett annars konar vopn en íslendingar telji nauðsynleg til varnar. Og Her- mann bætti við: „Um kjarnorku- eða eldflaugastöðvar á Islandi hefur aldrei verið rætt og engin ósk komið fram um slíkt.“9 Af svari forsætisráðherrans, Her- manns Jónassonar, má a. m. k. ráða, að árið 1958 hafi íslenskir ráðamenn verið vissir um að hér væru ekki stað- sett kjarnorkuvopn og að Bandaríkja- menn hafi ekki óskað eftir því. En Hermann útilokar þó ekki þann möguleika að kjarnorkuvopnum verði » Á Vellinum. Nokkrir yfirmenn á Keflauíkur■ fiuguelli um miðja öldina. 68 SAGMIR J
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.