Sagnir


Sagnir - 01.04.1986, Síða 70

Sagnir - 01.04.1986, Síða 70
J^^andarísk herstöö hefur veriö á íslandi í aldarþriöjung og Bandaríkja- menn hafa átt kjarnorkuvopn allan þann tíma. Áður en Bandaríkjaher fékk aðstöðu hér á landi 1951 haföi Island gerst aöili aö Atlantshafs- bandalaginu. Hver hefur stefna ís- lenskra stjórnvalda verið gagnvart staösetningu kjarnorkuvopna á ís- lenskri grund þennan tíma? Þegar ísland gekk í NATO áriö 1949, var í viðræðunum sem á undan fóru lögö áhersla á, aö íslendingar myndu ekki „hafa erlendan her eöa herstöðvar í landi sínu á friöartím- um“.2 Af þessari afstööu leiddi aö sjálfsögöu aö hér yröu engin kjarn- orkuvopn, en á þau er ekki minnst í samningnum. En friðartímarnir stóðu ekki lengi. Árið 1951 kom hingað bandarískur her. í „varnarsamningnum" sem gerður var milli stjórna íslands og Bandaríkjanna af því tilefni, er hvorki minnst á kjarnorkuvopn né annan vopnabúnaö, en sagt að Bandaríkin taki að sér aö „gera ráðstafanir til varnar íslandi" fyrir hönd NATO.3 Enga vísbendingu er að finna í þing- skjölum um að hér skuli staðsett kjarnorkuvopn, hvorki hjá stuðnings- mönnum né andstæöingum her- stöðvasamningsins. Þó vísaöi Einar Olgeirsson í ummæli bandarísks öldungadeildarþingmanns þess efnis aö til greina kæmi aö koma kjarn- orkuvopnum fyrir á íslandi, yrðu Bandaríkjamenn aö flytja þau frá Bretlartdi. Einar taldi þetta, ásamt svo mörgu öðru, mæla gegn samþykkt „vamarsamningsins".5 Fylgismenn samningsins svöruðu þessu ekki beint, en Bjarni Benediktsson utan- ríkisráðherra sagöi Breta ætla aö leyfa Bandaríkjamönnum aö hafa flugstöðvar áfram í Bretlandi, „vegna þess aö það sé nauðsynlegt vegna heimsfriðar og öryggis".6 Hann sagöi samning íslendinga við Bandaríkin vera „vamarsamning" en ekki „árás- arsamning“ og ekki þyrfti aö túlka hann frekar. Áriö 1953 var á Alþingi rædd þings- ályktunartillaga um að skora á Bandaríkin að fallast á aö hætta til- raunum meö vetnissprengjur. í þeim umræðum var ekki talað um þann möguleika aö kjarnorkuvopn yrðu geymd á íslandi. Reyndar má segja að málið hafi verið rætt á „alþjóðleg- um forsendum", en enn virtist hugs- anleg tilvist kjarnorkuvopna á íslandi ekki hafa verið ofarlega í hugum al- þingismanna.7 Opinber stefna íslenskra stjórn- valda gagnvart staðsetningu kjarn- orkuvopna á íslandi var óljós, jafnvel engin, á þessum árum. Ekki vartekið af skarið um hvernig þessu skyldi háttað, en árið 1958 skýrðist málið lít- ið eitt. Bulganin lætur í sér heyra Bulganin, forsætisráðherra Sovétríkj- anna, reifaði stofnun kjarnorkuvopna- lauss svæðis á Norðurlöndum í bréfi til Hermanns Jónassonar, forsætis- ráðherra íslands, árið 1958. Bulganin lýsti þar þeirri stefnu Sovétríkjanna, að á meðan Norðurlönd hefðu ekki tekið formlega ákvörðun um að leyfa ekki uppsetningu kjarnorkuvopna, hefðu þau enga tryggingu fyrir því að þessum vopnum yrði ekki beitt gegn þeim í stríði. Hann minntist einnig á herstöð Bandaríkjanna á íslandi og sagði: „Sá möguleiki að staðsetja kjarnavopn í þessari herstöð er e. t. v. ekki útilokaður, en sú staðreynd setur íslensku þjóðina í hættu, sem engan veginn er smávægileg."8 Hermann Jónasson svaraði um hæl og vísaði í yfirlýsingu íslensku ríkisstjórnarinnarfrá 7. maí 1951. Þar segir að samkomulag sé um það, á milli íslendingaog Bandaríkjamanna, að koma eingöngu upp mannvirkjum til varnar en ekki til að gera árásir. Þessi afstaða er sögð óbreytt og hún leiði til þess að hér verði ekki staðsett annars konar vopn en íslendingar telji nauðsynleg til varnar. Og Her- mann bætti við: „Um kjarnorku- eða eldflaugastöðvar á Islandi hefur aldrei verið rætt og engin ósk komið fram um slíkt.“9 Af svari forsætisráðherrans, Her- manns Jónassonar, má a. m. k. ráða, að árið 1958 hafi íslenskir ráðamenn verið vissir um að hér væru ekki stað- sett kjarnorkuvopn og að Bandaríkja- menn hafi ekki óskað eftir því. En Hermann útilokar þó ekki þann möguleika að kjarnorkuvopnum verði » Á Vellinum. Nokkrir yfirmenn á Keflauíkur■ fiuguelli um miðja öldina. 68 SAGMIR J
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.