Sagnir - 01.04.1986, Side 71

Kjarnorkuvopn á íslandi?
Herstöðvaandstæðingar árið 1960. Á liðn-
um áraiugum hafa margir ísiendingar lagi
barállunni gegn ueru Bandaríkjahers á ís■
landi lið.
komið fyrir hérlendis, þó að Bulganin
hafi verið að reyna aö koma honum í
skilning um, að það forðaði íslensku
þjóðinni undan „engan veginn smá-
vægilegri" hættu.
Stefnan mörkuð
Árið 1961 var þingsályktunartillaga
um mótmæli gegn tilraunum Sovét-
manna með vetnissprengjur til um-
ræðu á Alþingi. Hannibal Valdimars-
son og Lúðvík Jósepsson lögðu fram
breytingartillögu við hana: „Alþingi
lýsir enn fremur yfir því, að það muni
aldrei leyfa staðsetningu neins konar
kjarnorkuvopna á íslandi né að slík-
um vopnum verði nokkurn tíma beitt
frá stöðvum hér á landi.“10 Þessi
breytingatillaga var felld með 30 at-
kvæðum gegn 26, að viðhöfðu nafna-
kalli. Bjarni Benediktsson forsætis-
ráðherra greiddi atkvæði gegn henni
og gerði svofellda grein fyrir atkvæði
sínu:
Svo sem fram hefur komið í um-
ræðunum og marglýst hefur verið
yfir, eru engin kjarnorkuvopn
geymd á íslandi og ekki komið til
greina, að þau yrðu hér. Af þeirri
ástæðu er flutningur þessarar til-
lögu ástæðulaus.11
Afstaða Alþingis til kjarnorku-
vopnamála árið 1961, hefur verið
afstaða íslenskra ráðamanna allar
götur síðan. Allir utanríkisráðherrar
íslenskra ríkisstjórna, hafa síðan þá
lýst yfir að hér væru ekki kjarnorku-
vopn og engar breytingar á döfinni.
Nefna má að Guðmundur í. Guð-
mundsson utanríkisráðherra gaf yfir-
lýsingu í anda þessa á Alþingi árið
1964. Hann sagði þó að ekki væri
unnt að útiloka, að hérlendis yrðu
staðsett kjarnorkuvopn, aðstæður á
alþjóðavettvangi yrðu að ráða því.12
Sú áherslubreyting virðist hafa orðið
síðan, að minna er gert úr þeim
möguleika að á íslandi verði komið
fyrir kjarnorkuvopnum. Til dæmis
sagði fulltrúi Islands á NATO-fundi
árið 1979, þar sem tekin var ákvörð-
un um „endurnýjun" meðaldrægra
kjarnorkuflauga í Vestur-Evrópu:
„Eitt grundvallaratriði varnarmála-
stefnu íslands er að þar verði ekki
staðsett kjarnavopn. Ég tel óhugs-
andi að frá þessu grundvallaratriði
verði horfið í fyrirsjáanlegri fram-
tíð.“13
Stefna síðustu áratuga liggur því
Ijós fyrir. Á íslandi skulu ekki vera
kjarnorkuvopn. Sé tekið mið af yfirlýs-
ingunni frá 1979 má ætla að mikið
þurfi að ganga á, áður en kjarnorku-
vopn verða flutt hingað með leyfi ís-
lendinga. Sá möguleiki hefur þó ekki
verið útilokaður, hvorki með yfirlýs-
ingum né samningum. Aðstæður
hafa áður breyst svo á alþjóðavett-
vangi, að íslenskir ráðamenn hafa
horfið frá „grundvallaratriöum" stefnu
sinnar í öryggismálum þjóðarinnar.
Flækst í
kjarnorkuvopnanet?
Er það hugsanlegt, þrátt fyrir yfirlýs-
ingar íslenskra stjórnvalda, að á ís-
landi séu geymd kjarnorkuvopn?
Tengist ísland kjarnorkuherafla
NATO að meira eða minna leyti? Er
atómstöð á Miðnesheiði?
Starfsemi Bandaríkjahers hefur
breyst nokkuð frá því að bandarískir
hermenn tóku sér bólfestu á Islandi, í
annað sinn árið 1951. Fyrst sá land-
herinn um herstöðina og hún var út-
búin með hefðbundinn hernað í
huga. Flugherinn tók þó fljótlega við
stöðinni og „Keflavík was operated
as a military Air Transport System
Base ...“, eins og fulltrúi hersins hef-
ur orðað það. Enn varð breyting á
árið 1961, þegar bandaríski sjóherinn
tók við stöðinni, að sögn vegna vax-
andi flotaógnunar Sovétmanna á Atl-
antshafi. Sjóherinn hefurséð um her-
stöðina síðan. Þrátt fyrir ýmsar breyt-
ingar á vopnabúnaði og yfirstjórn her-
stöðvarinnar, hafa tvö mikilvæg atriði
ekki breyst. íslendingar hafa ekki eig-
in her og Bandaríkjamenn hafa starf-
að sjálfstætt án afskipta íslendinga.
Samvinna hefur og verið allan tímann
milli herstöðvarinnar á íslandi og
annarra NATO-herstöðva á Norður-
Atlantshafssvæðinu.14
Á íslandi hafa verið alls kyns víg-
vélar í meira en 35 ár samfellt. Orr-
SAQrilR 69