Sagnir - 01.04.1986, Qupperneq 80

Verkfallið 1955
verkalýösfélaganna og sagöi í viðtali
í apríl 1985:
Krafan um atvinnuleysistryggingar
var búin að vera ofarlega á baugi í
hinum pólitíska armi verkalýðs-
hreyfingarinnar og Alþýðusam-
bandsþing höfðu gert samþykktir
um að atvinnuleysistryggingum
yrði komið á, en hún var mjög lítið
rædd í verkalýðsfélögunum
sjálfum. Þegar farið var að leita
leiða til að leysa deiluna með minni
kauphækkun en fleiri félagslegum
atriðum þá komu hugmyndir um at-
vinnuleysistryggingar upp á borðið
að frumkvæði sáttanefndarinnar,
sérstaklega Brynjólfs Bjarnasonar
og Emils Jónssonar, og þá komu
líka á dagskrá hugmyndir um
sjúkrasjóði.38
Það var engin tilviljun að nafn Brynj-
ólfs Bjarnasonar kom hér upp. Brynj-
ólfur var búinn að vera baráttumaður
fyrir atvinnuleysistryggingum í ára-
tugi. Hann hafði flutt frumvörp um
málið þing eftir þing ásamt félögum
sínum í Sósíalistaflokknum. Ber þó
ekki að draga úr þætti Emils Jóns-
sonar í þessu máli.
Þegar leið að lokum verkfallsins,
vissu menn að samningar lágu í loft-
inu. Fjöldi fólks var í Alþingishúsinu
þar sem samningaviðræðurnar fóru
fram. Þann 28. apríl, sama dag og
samningarnir voru undirritaðir, gerð-
ist atburður sem hefði getað hleypt
öllu í bál og brand.
Sjö verkfallsverðir höfðu verið
sendir á vakt í Smálöndum. Þeir
höfðu búist við að þetta yrði síðasta
vaktin. Voru þeir við tréslá sem þeir
notuðu við að auðvelda verkfalls-
vörsluna er fólst í því að reyna að
koma í veg fyrir að vörum væri smygl-
að til Reykjavíkur. Fimmtán lögreglu-
menn komu þangað uppeftir og báðu
verkfallsverði að víkja tafarlaust fyrir
manni, sem heimtaði að komast í
gegn án tafar. Þar sem verkfallsverð-
irnir voru í miklum minnihluta, gripu
þeir til þess ráðs að kasta sér á slána
og sögðu að allir yrðu að hlíta sömu
reglum. Fyrirliði lögreglunnar gekk þá
fram og skipaði sínum mönnum að
beita kylfum við að ryðja hliðinu frá og
opna. Gengu lögregluþjónarnir að
verkfallsvörðum og létu kylfurnar
dynja á höndum þeirra og hálsi. Harð-
ast gengu fram fyrirliði lögregluþjón-
anna, er Þjóðviljinn kallaði „Stebba í
ruslinu", og „Sigurjón tunnulöggi", en
hann var titlaður „Heimdellingur" af
blaðinu.39
Síðan voru þrír verkfallsverðir flutt-
ir niður á lögreglustöð og síðar færðir
til rannsóknarlögreglunnar. Er fréttin
barst samninganefnd og verkfalls-
stjórn var tekið í taumana og
mennirnir sóttir til logreglunnar og
þaðan fluttir á Slysavarðstofuna. Auk
þess voru hinir sem eftir voru í Smá-
löndum sóttir og fluttir til læknis í
rannsókn. Allir voru þeir meira eða
minna marðir eftir kylfuhöggin.40
Þessi atburður var mjög alvarlegur,
þegar tekið er tillit til þess á hve við-
kvæmu stigi samningarnir voru 28.
apríl. Atburður þessi var líka einstak-
ur að því leyti að lögreglan hafði ekki
skipt sér beint af átökum í verkfallinu.
Hafði verið góð samvinna milli verk-
fallsmanna og lögreglu, þar sem lög-
reglan hafði tekið ýmsan smyglvarn-
ing í sína vörslu og geymt meðan á
verkfallinu stóð. Freistandi er að
álíta, að einhverjir háttsettir eða
áhrifamiklir menn hafi ekki veriö hrifn-
ir af þeim samkomulagsdrögum sem
horfur voru á að samþykkt yrðu. Hafi
þeir því ætlað að sprengja samninga-
viðræðurnar með þessum aðgerðum.
Þjóðviljinn dró dómsmálaráðherra
til ábyrgðar í málinu og sagði að
hann hefði staðið fyrir aðgerðunum.
Bjarni Benediktsson var þá dóms-
málaráðherra. í ritstjórnargrein í
Þjóðviljanum 29. apríl 1955, er bar
yfirskriftina „Lokaframlag dómsmála-
ráðherrans", sagði:
Á því er enginn minnsti vafi að fyrir
þessari fantalegu og skipulögðu
árás á verkfallsverðina í þeim til-
gangi að spilla fyrir lausn vinnudeil-
unnar stóð enginn annar en Bjarni
Benediktsson, sjálfur dómsmála-
ráöherra landsins. Engum kemurtil
hugar að lögreglustjóri eða yfir-
menn í lögreglunni taki það upp hjá
sér að siga fjölmennum hópi lög-
regluþjóna á verkamenn sem vinna
skyldustörf í þágu samtaka sinna,
á því stigi deilunnar þegar samn-
ingar eru líklegastir.41
Þetta verða aðeins að teljast
vangaveltur Þjóðviljans. Það verður
ekkert sannað í þessu efni, nema að
einhver leysi frá skjóðunni um að-
draganda þessa atburðar.
Samningar
Þessi uppákoma hafði engin áhrif á
samkomulagið sem var í uppsiglingu
og sama dag, 28. apríl 1955, voru
samningarnir undirritaðir. Lykillinn að
lausn deilunnar voru atvinnuleysis-
Og dagurinn leið að kvöldi. Samningum lokið. Dagsbrúnarmenn
streymdu inn í Gamla bíó. Þeir fylltu þar ekki aðeins öll sæti. Hvar-
vetnamilli allra stæðaraða, ágöngum, í stigum, ásvölunum, -já, og
stigunum upp undir þaki, voru raðir standandi manna! Aldrei hef ég
séð ánægjulegra liö. Hver er sá, að honum þyki ekki vænt um ungu
mennina sem eftir 6 vikna vaktstöðu voru enn ólgandi af baráttuhug
- hve lengi sem hefði þurft að berjast. Hver er sá, að hann þakkaði
ekki þá forsjá, skarpskyggni, dómgreind og þrautseigju er fulltrúi
Dagsbrúnar sýndi í hinum löngu, erfiðu samningaviðræðum? Hver
er sá, að hann dái ekki það úthald og samheldni sem báðir, mennirn-
ir í vopnaviðskiptum samningastríðsins og mennirnir á varðstöðun-
um á vegum úti og vinnustööum, höfðu sýnt allan þennan langa bar-
áttutíma? Eldmóður hinna ungu, reynsla og æðrulaus rökhyggja
hinna eldri, þrautseigja og úthald allra Dagsbrúnarmanna, er sá fjár-
sjóður sem er gulli betra. Hann er dýrmætasta eign íslenzkra verka-
lýðssamtaka. Þetta veit allur verkalýður (slands. Dagsbrúnarmenn
voru ekki aðeins að berjast fyrir sjálfa sig. Þeir börðust fyrir alla al-
þýðuna. Hvert verkalýðsfélag, hver alþýðumaður á landinu nýtur
góðs af baráttu þeirra og sigri. (Jón Bjarnason: „Dagsbrún brjóst-
vörn alþýðunnar". Dagsbrún 14 [Rv. 1956], 24).
78 SAQMIR