Sagnir - 01.04.1986, Qupperneq 85

Umsögn um Sagnir
megi í Alþingistíðindum frá 3. ára-
tugnum „fjölmörg dæmi um þetta við-
horf Jóns“. En samkvæmt tilvísun
ættu þessi „fjölmörgu" dæmi að vera
saman komin í aðeins tveim dálkum
Alþingistíðinda. Og þótt tvö dæmi
geti svosem verið fullglögg um stefnu
Jóns í þessu ákveðna máli, að efla
byggð í sveitum, má þá af því „ráða
að Jón hafi verið gersneyddur því
sem nefnt hefur verið stéttarvitund"?
Jú, það finnst Ólafi, enda „hefði Jóni
átt að vera kunnugt um af reynslu
sinni á þingi að bændaþingmennirnir
voru almennt óbilgjarnari gagnvart
verkalýðsflokkunum en kollegar
þeirra". Og vísar í Svan Kristjánsson
sem ályktar svo af dæmum frá tíma-
bilinu 1934-47 (þess vegna verka-
lýðsflokkar í fleirtölu) sem varða
stjórnarsamstarf við verkalýðsflokka.
En það var 1927 (áður en slíkt stjórn-
arsamstarf hafði komið til greina)
sem Jóni átti að vera þetta Ijóst af
reynslu sinni á þingi. I svona sagna-
ritun komast heimildirnar bara ekki
upp með moðreyk.
Hér með er ekki nærri því upp talið
það sem ég er Ólafi ósammála um,
en hann skrifar af sjálfstrausti og
myndugleik, það má hann eiga.
Birgir Sörensen ritar einnig af
myndugleik grein sína, „Morgunblað-
ið og nasisminn 1933-1938“, og
hrökkva stundum af munni vandlæt-
ingarorð um málflutning blaðsins. En
röksemdafærsla hans virðist í góðu
jafnvægi og niðurstöðurnar trúverð-
ugar, annars vegar um afstöðu Morg-
unblaðsins til innlendu nasistahreyf-
ingarinnar, sem það hampaði skefja-
laust meðan hún studdi Sjálfstæðis-
flokkinn og snerist síöan gegn af op-
inni illúð, hins vegar um afstöðu þess
til þýsku nasistastjórnarinnar sem var
dempaðri en snerist í sömu átt. Hér
er þó grein sem ég hygg að vitnað
verði til framvegis þar sem þetta til-
tekna svið ber á góma.
„Jón Leifs. Tónskáldið sem þjóðin
gleymdi" heitir ritgerð Ríkharðs H.
Friðrikssonar. Þar er aðeins vísað til
heimilda að orðréttum tilvitnunum, en
að öðru leyti er látin duga heimilda-
skrá án tilvísana. Hún er löng og
traustvekjandi, og sjálf ber greinin
þann svip að vera samin af traustri
þekkingu. Hún er líka fjörlega samin,
og höfundur virðist sameina það að
hafa auga fyrir hinu broslega í fari og
ferli Jóns og bera mikla virðingu fyrir
honum sem tónskáldi. Kannski er
það helsta brotalömin á málatilbúnaði
Ríkharðs, að hann dregur á annan
bóginn ærið glöggt fram hve misjafnt
mat menn gátu lagt á Jón og verk
hans, en er svo í hinu orðinu alveg
sneyddur samúð með þeim sem lítt
hirða um tónlist hans nú.
Framantaldar greinar eru settar
upp sem greinaflokkur um árin milli
stríða. Síðan kemur annar greina-
flokkur enn samstæðari, enda allur
unninn upp úr þáttaritgerðum í nám-
skeiði Gunnars Karlssonar (sem fylg-
ir honum úr hlaði) um Jón Sigurös-
son.
„Ástmögur þjóðarinnar?" heitir
Kröfuganga þjóöemissinna. Þjóðemis-
sinnar i Reykjauík ganga fyiktu liði i Ausl■
ursirœti 1. maí 1934. BirgirSörensen fjallaði
um afslöðu Morgunblaðsins lil nasismans
í 6. árgangi Sagna.
fyrsta greinin, samin af Páli Vilhjálms-
syni. Hann rifjar upp eftir Lúðvík Krist-
jánssyni lítt heppnaða tilraun til sam-
skota handa Jóni 1855, en sem and-
stæðu stillir hann upp nokkrum dæm-
um um þá miklu aðdáun og ótvíræðu
viðurkenningu sem Jón hafði þá um
skeið notið meðal íslendinga. Páll
skrifar liðlega og á köflum prýðilega.
Greinin er skólastíll og ekki tilefni til
að krefjast mikillar rannsóknar. En
þröngt þykir mér Páll marka sér við-
fangsefnið að nefna ekki einu sinni
áformið um söfnun handa Jóni 1845-
46, þótt gerð sé grein fyrir því á sömu
blaðsíðu heimildarrits og hann vitnar
til í öðru samhengi.
Meðal millifyrirsagna í grein Páls
eru „Þau elska ég mest bóka“ og „í
orði og verki“. Þetta er dæmigert fyrir
millifyrirsagnir í Sögnum öllum; ekk-
ert endilega afmarkandi um efni
undirkafla, heldur brugðið upp ein-
hverju forvitnivekjandi atriði úr
honum. Þegar skrifa skal aðgengi-
lega er þetta rétta aðferðin.
Næstu grein ritar Sigríður Sigurð-
ardóttir: „Tólf ár í festum. Af Ingi-
björgu Einarsdóttur." Það er grein-
argóð samantekt um eiginkonu frels-
ishetjunnar, reist á töluverðri heim-
ildakönnun, vel samin, og bryddir
sums staðar á mjög réttmætu
„kvennasögulegu" efnismati. Smá-
muni mætti fetta fingur út í, t. d. að
vitna í inngang að heimildaútgáfu
(inngangur hlýtur það að vera úr því
blaðsíðutalið er rómverskt) án þess
að geta höfundar hans; eða að segja
SAGNIR 83