Sagnir - 01.04.1986, Side 86

Umsögn um Sagnir
Ingibjörg Einarsdóttir, kona Jóns Sigurðs-
sonar. Sigríður Sigurðardóllir rilaði grein
um hana í 6. árgang Sagna.
frá afskiptasemi Ingibjargar um kvon-
fang Benedikts Gröndal án þess aö
geta þess hve nákomin þrúður hans
var henni. En ég er líka ósammála
Sigríöi um mikilvægustu heimildar-
túlkunina í endilangri greininni, og
skal þó játa að þar er mjótt á munum.
Hún vitnar í ummæli Gísla Hjálmars-
sonar í bréfi til Jóns um Ingibjörgu
„sem hefur þvílíka armæöu fyrir
okkur. (Þér vorkenni ég hana aldrei,
þaö er svo gamalt.)“ Hér les Sigríöur
svo aö Gísli ýi að einhverri óánægju
Jóns með Ingibjörgu. Ég les svo, að
hana í svigasetningunni vísi ekki til
Ingibjargar, heldur armæðu þeirrar
sem Jón sjálfur hafði af snúningum
fyrir Gísla. Þetta kann aö vera tvírætt,
en er þá ekki varúðarreglan sú aö
halda sig við þann skilninginn sem
minni ályktanir veröa af dregnar?
„Ef úngir menn kæmu á fót skot-
varnarliði. Stefna Jóns Sigurðssonar
í landvarnar- og hermálum" heitir
grein Arnalds Indriðasonar. Þar vekur
strax athygli hve fimlega hann leiðir
að efninu út frá tilvitnun í Jóhannes
glímukappa; þar kemur fram hinn al-
þýðlegi framsetningarmáti sem
Sagnir stefna að, andstætt þeirri
fræðimannlegu efnisskipan að af-
marka rannsóknarefnið í hlutlausum
inngangsorðum. Hins vegar er það
meira í stíl rannsóknarritgerða hvern-
ig Arnaldur dregur saman niðurstöður
í greinarlok. í hinni fyrstu ályktar hann
í ógáti og heimildarlaust að Jón Sig-
urðsson hafi ætlað væntanlegu ís-
lensku fulltrúaþingi að sjá um land-
varnir. Að öðru leyti virðist rökvíslega
lagt út af tilvitnunum í skrif forseta,
sem í sjálfu sér eru líka forvitnilegar
(kannski glannalegri sumar en maður
á von á frá Jóni).
Næsti höfundur er Agnes Siggerð-
ur Arnórsdóttir, og heitir grein hennar
„Menntun - forsenda framfara og
frelsis". Segir þar frá skólamálahug-
myndum forseta, og hefur heimilda
verið leitað allrækilega, því að tals-
vert er vitnað í bréf Jóns og þingræð-
ur auk meginritgerða hans um
skólamál. Ögn vantar á hnitmiðun í
frásögninni. Þegar Agnes segir t. d.:
„Hin huldu öfl þjóðarinnar voru
bændum í blóð borin og þau vildi Jón
Sigurðsson virkja"; þá þarf lesandinn
að fá að vita hvort hún er að spegla
orðalag frá Jóni (og ætti þá að taka
það upp orðrétt og vísa til heimildar)
eða einfaldlega að vaða elginn (og
hefði þá átt að strika setninguna út).
Maður verður líka hálfsisvona átta-
villtur að lesa: „Hins vegar varð Jón
ekki sannsþár um menntun . ..
kvenna", þegar maður frétti fáum
dálkum fyrr að „um kvennamenntun
skrifaði hann ekkert".
Síðast í Sögnum eru tvær greinar
nátengdar eftir Magnús Hauksson.
Hin síðari heitir „Þingræði og ráð-
herraábyrgð". Þar tekur hann uþp
nokkur dæmi um mjög losaralega
notkun kennslubóka á hugtökunum
þingræði, þingbundinni stjórn og
ábyrgð ráðherra. Skýrirsíðan hvernig
þau hugtök séu rétt notuð og fer þar í
smiðju til lögfræðinga. Allt er þetta
skýrt og rétt. En Magnúsi láist að
skýra hvers vegna heimildirnar tala
stundum um ábyrgð ráðherra fyrir
hinum eða þessum (t. d. Alþingi) og
reynast samt eiga við einbera laga-
lega ábyrgð. Þá er nefnilega átt við að
hinn eða þessi fari með ákæruvaldið
gegn ráðherra.
Fyrri grein Magnúsar heitir „Krafa
Jóns Sigurðssonar um ráðherra-
ábyrgð“, og fer hann þar í saumana
á gömlu rannsóknarefni Odds Did-
riksen, þ. e. að hve miklu leyti þing-
ræðishugmyndir hafi vakað fyrir Jóni
í stjórnarbótarkröfum hans. Aðallega
er það í túlkun á einni af ritgerðum
Jóns sem Magnús greinir meiri þing-
ræðisáherslu en Odd gerði, og sýnist
hann hafa þar lög að mæla. Hins veg-
ar þykir mér eilítið tortryggileg útlegg-
ing Magnúsar á hugmynd Jóns um
„jurydóma" í ábyrgðarmálum ráð-
herra. Hann hefur eftir forseta ýmsa
varnagla um virkni slíks dóms vegna
afstöðu embættismannanna „sem
sætu að líkindum í dóminum". En
„jurydómur", kviðdómur, er einmitt
leiðin til að láta embættismenn ekki
sitja í dómi, a. m. k. ekki eina. Þannig
að athugasemdir Jóns um embættis-
menn ættu að vera rök fyrir kviðdóm-
um, ekki varnaglar gegn þeim. Að
öðru leyti er þessi grein Magnúsar,
eins og hin, skýr og rökföst.
Þá hefur verið tæpt á öllu aðalefni
Sagna, og verður heildarniðurstaðan
um það sú, að það sé vel valið og yfir-
leitt vandað, það standi fyllilega undir
sér sem eigulegt blað, og það gefi til-
efni til nokkurrar bjartsýni um þjálfun
og kunnáttu þess stóra hóps sagn-
fræðingsefna sem að því stendur. □
84 SAGMIR