Sagnir - 01.04.1986, Qupperneq 89

Vörn vegna meintrar árásar. . .
fluttum verkamönnum, er ógnuöu
stöðu félagsins meö undirboðum og
auknu atvinnuleysi. í upphafi 3. ára-
tugarins reyndi félagiö aö hamla
gegn aöflutningi fólks, en síðar
breyttist þessi neikvæöa afstaða
(Magnús talar um „negative atti-
tude“). Var í þess stað krafist aukinn-
ar atvinnu handa öllum, meöal ann-
ars með áherslu á auknar oþinberar
framkvæmdir.9
Virðist sem Jón Baldvinsson hafi
yfirfært hina fyrri baráttustefnu Dags-
brúnar á hiö þólitíska svið og gert
hana að lykilatriði í sínum málflutn-
ingi.
Vafalaust má finna ýmsar skýring-
ar á stefnu Jóns og ein þeirra kynni
að vera sú að honum hafi runnið til
rifja eymd þeirra sem flosnuðu uþp úr
sveitunum og settust að í bæjum. í
því sambandi er ekki úr vegi að
benda á grein sem Helgi Skúli skrif-
aði 1974 um fólksflutninga til Reykja-
víkur á þessu tímabili og byggir hann
hana meðal annars á íbúaskrá frá
1920. Þar segir að Reykjavík hafi ver-
ið bær tækifæranna og fólk hafi frem-
ur verið á leið upp metorðastigann,
en niður. Átti þetta ekki síður við um
erfiðisvinnufólk heldur en aðra.10 Af
þeim sökum hefði mátt ætla að verka-
lýðsleiðtogarnir hefðu ekki átt að vera
Ljósafossvirkjun vígð árið 1937. Þegar
uirkjunin tók lil starfa margfaldaðist raf
magnsframleiðsla í landinu og kom það
iðnaðinum mjög til góða.
allt of neikvæðir á þróun mála, þótt
vissulega væri um erfiðleika að ræða.
Bændaíhald
Hvað varðar síðasta atriðið sem
Helgi minnist á, þá fullyrðingu að
bændaþingmennirnir hafi verið óbil-
gjarnari en aðrir þingmenn í garð
verkalýðsflokkanna, vil ég segja
þetta: Svanur Kristjánsson dregur
þessa ályktun af því að stofnendur
Bændaflokksins, sem klofnaði úr
Framsóknarflokknum 1934, notuðu
það sem höfuðröksemd að þeir væru
andvígir samstarfi við jafnaðar-
menn.11 Það skal viðurkennt að þetta
sannar ekki að þændur hafi verið
jafnaðarmönnum og kommúnistum
þyngri viðureignar en aðrir þingmenn
á 3. áratugnum. Hins vegar hef ég
sterkar grunsemdir um að bændur
hafi litið jafnaðarmenn líkum augum
á 3. og 4 áratug aldarinnar. í mál-
gagni þeirra er stóðu að Bænda-
flokknum, Framsókn, er einmitt höfð-
að til hefðbundinna sjónarmiða
bændastéttarinnar og biðlað sérstak-
lega til bænda í Sjálfstæðisflokki. Var
meðal annars amast við kauphækk-
unum til handa verkafólki sem gerðu
bændum erfitt fyrir vegna vinnufólks-
eklu.12
Þórarinn Þórarinsson gefur það í
skyn í sögu Framsóknarflokksins að
ágreiningur hafi verið í Framsóknar-
flokknum á þriðja áratugnum milli
hægfara þingbænda og „Tímaklík-
unnar“ sem hafði aðsetur í Reykja-
vík.13 Ágreiningur milli íhaldssamra
bænda og framsæknari bæjarbúa í
flokknum. Auk þess benti ég á Jörund
Brynjólfsson í grein minni og var
hann skýrt dæmi um hvernig bænda-
hagsmunirnir mótuðu afstöðu ein-
staklings sem flutti af mölinni út í
sveit.
Því segi ég enn: Landbúnaðar-
stefna Jóns Baldvinssonar var efna-
hagslegt og pólitískt glapræði. Bæði
út frá sjónarhóli jafnaðarmanna og
bæjarbúa yfirleitt. Og, vel að merkja,
út frá sjónarhóli síns tíma, ekki síður
en okkar tíðar. En hugmyndir Jóns
eru býsna merkilegar og lífseigar.
Þær lifa góðu lífi og taka sífellt á sig
nýjar myndir, þótt kjarninn sé ætíð
hinn sami. Mætti benda á hugtakið
„Grímseyjarkommúnismi" í því
sambandi. Draumurinn um jöfnuð og
bræðralag í fábreyttu samfélagi án
fylgifiska nútíma samfélagshátta með
hraða sínum og óstöðugleika, virðist
seint ætla að hverfa. □
SAQniR 87