Sagnir - 01.04.1987, Page 15

Móðuharðindin
þann lífsmáta sem honum er þókn-
anlegur. Allt bendir til að Móðu-
harðindin hafi haft þau áhrif á ís-
lendinga að þeir héldu fastar og
lengur en ella í hugsunarhátt kyrr-
stöðuþjóðfélagsins. Framfarabrölt
sem raskaði samfélaginu átti ekki
upp á pallborðið hjá fólki sem hafði
fengið að kenna á refsivendi guðs.
Um þetta vitnar bréf sem skagfirsk
bóndakona, Guðrún Jónsdóttir, skrif-
ar syni sínum, Sveini Pálssyni,
seinasta sunnudag í þorra 1784.
Útlitið er svart og framtíðin á
valdi guðs, „sé hans vilji að láta oss
lengur lifa, sendir hann einhverja
hjálp, sem við kunnum nú ei að sjá
eður skilja.”29 Við slíkar aðstæður
er guðsóttinn ekki einasta æskileg-
ur heldur og lífsnauðsyn. Guðrún
telur því ástæðu til að senda syni
sínum nokkuð stranga áminningu:
Sárt liggur í mér ef þú, hjart-
kæri sonur minn, gefur þig í að
skrifa við þann fordæmda
þvætting, sem hér er verið ár-
lega að bulla um og enginn
guð er með. Sjái þeir nú alla
reiðu sína fordild með íslands
uppkomst.30
Ummæli Guðrúnar veita okkur
örlitla innsýn í hugsunarhátt sem
er íslendingum nútímans jafn fram-
andi og aðstæðurnar sem mótuðu
hann. Flest er þó enn ráðgáta, þar
sem hugarheimur forfeðra okkar á
18. öld hefur lítt verið kannaður.
Von mín er sú að þessi ritgerð veki
hjá lesandanum líkt og höfundinum,
fleiri spurningar en hún svarar.
Tilvísanir
1 Jón Steingrímsson: Ævisagan og
önnur rit (Rv. 1973), 344-345.
2 Jón Steingrímsson, 345.
3 Jón Steingrímsson, 345.
4 Jón Steingrímsson, 345.
5 Jón Steingrímsson, 346.
6 Jón Steingrímsson, 345.
7 Jón Steffensen: Menning og mein-
semdir(Rv. 1975), 265.
8 Ármann á alþingi, 3. árg. (Kh. 1831),
83.
9 Skýrsla Þórarins Liljendals um al-
gengustu fæðu bænda og vinnufólks
á íslandi frá 1783. Gefin út í: Svein-
björn Rafnsson: „Um mataræði ís-
lendinga á 18. öld. "Saga XXXI (Rv.
1983), 86.
10 Skýrsla Þórarins Liljendals, 84-87.
11 Ármann á alþingi, 3. árg., 82.
12 Jón Steingrímsson, 344.
13 Hannes Finnsson: Mannfœkkun af
hallærum, (Rvk. 1970), 205-206.
l i
14 Skaftáreldar 1783-1784, ritgeröir og
heimildir (Rvk. 1981), 392.
15 Jón Steingrímsson, 382.
16 Eggert Ólafsson: Kvœði Eggerts
Ólafssonar (Kh. 1832), 30.
17 Sigfús Haukur Andrésson: „Aðstoð
einokunarverslunarinnar.” Skaftár-
eldar 1783-1784, ritgerðir og heim-
ildir( Rv. 1981), 219.
18 Jón Steingrímsson, 348.
19 Jón Steingrímsson, 348.
20 Gísli Ágúst Gunnlaugsson: „Við-
brögð stjórnvalda í Kaupmannahöfn
við Skaftáreldum”, Skaftáreldar,
191.
21 Gísli Ágúst Gunnlaugsson, 193.
22 Skaftáreldar, 377.
23 Skaftáreldar, 378.
24 Skaftáreldar, 393-394.
25 („ ... vandret med heele Familier
ned til Söekanten, dennes Beboere
til utaalelig Byrde og udarmelsej’)
,-ú
Ȓ(
: ífi
Magnús Stephensen: Kort beskriv-
else overden nye Vulcans Ildsprudn-
ing i Vester-Skaptefields-Syssel paa
lsland aaret 1783 (Rv. 1971), 81.
26 Sigfús Haukur Andrésson: Aðstoð
einokunarverslunarinnar.” Skaftár-
eldar, 222.
27 Sigfús Haukur Andrésson,226.
28 („Dog er det meget at befrygte, at en
endnu langt större Hunger og Folke-
död, i det mindste paa visse steder,
har hiemsögt landet i næstafvigte
Vinter 1785 da det neppe har staaet i
menneskelig Magt at afværge
samme”). Magnús Stephensen: Kort
beskrivelse over den nye Vulcans
Ildsprudning,, 83.
29 Sendibréf frá íslenskum konum
1784-1900, Finnur Sigmundsson bjó
til prentunar (Rv. 1952), 6-7.
30 Sendibréf frá íslenskum konum
1784-1900, 8.
SAGNIR 13