Sagnir - 01.04.1987, Síða 64

klæðnaður þeirra var t.d. prjónaður
ullarfatnaður eða ullareinskefta.
Undir skinnstakknum höfðu þær
peysu eða herðasjal.15
Frá heimverum var róið allan árs-
ins hring ef gaf á sjó og einhver
aflavon var. Konur reru á öllum
vertíðum frá heimverum og sáu að
mestu um hrognkelsaveiðar sem
hófust á vorin og stóðu í u.þ.b. tvo
mánuði.16
Sömu laun fyrir
sömu vinnu
Það er athyglisvert að vinnukonur
hafa sóst eftir að komast á sjó.
Friðrik Eggerz (1802-1893) getur
þess í endurminningum sínum að
margar vinnukonur hafi ráðið sig í
vist með því skilyrði að þær fengju
að róa frá Dritvík. Breiðfirðingur-
inn Jóhanna Valdimarsdóttir tekur í
sama streng og segir það hafa verið
alsiða við Breiðaf jörð að konur vist-
uðu sig upp á að vera sendar í ver
útundir Jökul, í Oddbjarnarsker eða
í aðrar verstöðvar.17
Ekki er ólíklegt að launin hafi átt
drjúgan þátt í því að vinnukonur
vildu komast á sjó. í alþingissam-
þykkt frá 1720 sem fjallar um kjör
vinnufólks segir:
En ef hún gjörir karlmanns-
verk með slætti, róðri eða torf-
ristu, þá á að meta verk hennar
sem áður segir um karlmenn til
slíkra launa.18
Árskaup vinnumanna var almennt
80-100 álnir auk nauðsynja sem þeir
þurftu að nota í þjónustu bóndans,
svo sem fatnað, skinnklæði og
önnur sjóklæði til handa og fóta auk
Tilvísanir
1 Jón Thorarensen: Rauðskinna III
(Rv. 1949), 56-57.
2 Lúðvík Kristjánsson: íslenskir sjáv-
arhœttir 4 (Rv. 1983), 207.
3 Anna Sigurðardóttir: Vinna kvenna
á íslandi í 1100 ár(Rv.1985), 205.
4 Anna Sigurðardóttir, 205,207.
5 Ferðabók Eggerts Ólafssonar og
Bjama Pálssonar 1752-1757 1. b.
(Rv. 1975), 282.
6 Lúðvík Kristjánsson: íslenskir sjáv-
arhœttir 2 (Rv. 1982), 190.
7 Grímsstaðaannáll 1640-1764, Ann-
álar 1400-1800 (Rv. 1933-38), 505,
556, 632.
matar. Laun kvenna voru þá þriðj-
ungur til helmingur af kaupi
karla.19 Sumir vinnumenn réðu sig
gegn því að fá að fara á sjó og hafa
hálfan hlutinn fyrir árskaupið.20
Laun kvenna og karla áttu að vera
hin sömu fyrir sjóróðra og geta
heimildir ekki um annað en svo hafi
verið. Konur voru ráðnar sem full-
gildir skipverjar á bát, hálfdrætt-
ingar voru yfirleitt börn og gamal-
menni. Kristín Ólafsdóttir vinnu-
kona (f. 1856), reri sex vertíðir úr
Bjarnarey og fjórar úr Höskuldsey.
Tvær síðustu vertíðirnar var hún
sjálfrar sín og fékk að eiga háseta-
hlutinn sinn. Þénaði hún þá svo
mikið að hún gat eignast rúmið sem
hún svaf í.21
Almennt voru sömu vinnukröfur
gerðar til kvenna og karla. Konur
reru, renndu fyrir fisk og stjórnuðu
bátum. Bergsveinn Skúlason segir
frá því að í Dritvík hafi tíðkast að
kona sem var háseti sæi um að mat-
búa þegar komið var úr róðri og var
þá laus við að vera við aflaskiptin og
gera að sínum hlut. Ef kokkurinn
var karlmaður, losnaði hann við að
vera við skiptin en varð að gera að
sínum hlut sjálfur.22 Er þetta eina
dæmið um mismunandi vinnukröf-
ur til kvenna og karla sem stunduðu
róðra.
Ekki er langt síðan menn fóru að
hafa nesti með sér á sjóinn eða ná-
lægt aldamótum 1900. Um svipað
leyti og það gerðist, var farið að
ráða fanggæslu. Fanggæsla var
kona sem sá um mat fyrir skips-
höfnina. Gætti hún einnig fengins
afla og þvoði sjóvettlinga af sjó-
mönnunum þegar þeir komu úr
róðri.23
8 Þórunn Magnúsdóttir: Sjókonurá 18.
og 19. öld, ritgerð til B.A. prófs,
(1979), 5,20.
9 Anna Sigurðardóttir, 205; Jóhanna
Valdimarsdóttir: „Konur á sjó”.
Húsfreyjan 22 (Rv. 1971) 2. tbl., 11.
10 Lúðvík Kristjánsson (1983), 208.
11 Lúðvík Kristjánsson (1983), 208
12 Jóhanna Valdimarsdóttir, 10-11.
13 Lúðvík Kristjánsson (1982), 306.
14 Lúðvík Kristjánsson (1982), 32.
15 Lúðvík Kristjánsson (1983), 210;
Þórunn Magnúsdóttir, 18.
16 Lúðvík Kristjánsson (1983), 208.
í útverunum sváfu konur og
karlar í sömu verbúð. Hermann
Jónsson, (f. 1856), skipstjóri frá
Flatey á Breiðafirði og Ólafur E.
Thoroddsen, (f. 1873), skipstjóri á
Patreksfirði geta þess báðir að ef
kona væri á meðal áhafnar, annað-
hvort sem fanggæsla eða háseti, og
ekki væri rúm handa henni, hefði
það verið skylda formanns að láta
hana sofa til fóta hjá sér.24
Niðurlag
Fast eins margar konur og karlar
reru á Breiðafirði. Erfitt er að gera
sér nákvæma grein fyrir fjöldan-
um, því að í opinberum skráningum
eru flestar sjókonur skráðar vinnu-
konur eða bændakonur.
Bátarnir sem notaðir voru við
Breiðaf jörð voru oftast litlir og með
sérstöku lagi. Var auðvelt að róa
þeim, lenda og setja þá upp. Hafa
þeir því verið sérstaklega hentugir
konum.
Konur reru á öllum vertíðum frá
heimverum. Útverin sem eyjakon-
ur reru frá höfðu þá sérstöðu að
þaðan var ekki gert út á vetrarver-
tíð og þau voru flest nálægt helstu
heimverunum.
Vinnukonur sóttust eftir að kom-
ast á sjó. Á sjónum fengu þær laun á
við karla. Voru laun sjókvenna
hærri en laun venjulegra vinnu-
kvenna í landi.
Vinnukröfur voru almennt þær
sömu til sjókvenna og sjókarla, því
íslenskar konur hafa aldrei verið
eftirbátar karla, hvorki til sjós né
lands.
17 Lúðvík Kristjánsson, 1983, 208;
Jóhanna Valdimarsdóttir, 9.
18 AlþingisbœkuríslandsX(Rv. 1967),
563.
19 Guðmundur Jónsson: Vinnuhjú á 19.
öld (Rv. 1981), 33.
20 Lúðvík Kristjánsson: íslenskir sjáv-
arhœttir4 (Rv. 1984), 194.
21 Anna Sigurðardóttir, 210.
22 Bergsveinn Skúlason: Áratog (Rv.
1970), 249.
23 Anna Sigurðardóttir, 198.
24 Lúðvík Kristjánsson (1983), 118.
62 SAGNIR